Het lijkt nu misschien moeilijk voor te stellen maar tot voor kort kampte Nederland met droogte. Ook in Utrecht zijn allerlei maatregelen genomen om de gevolgen hiervan te beperken en het lijkt erop dat we deze zomer redelijk ongeschonden door zijn gekomen, al zegt de gemeente over bepaalde zaken een ‘slag om de arm’ te houden.

Pas afgelopen woensdag liet het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat weten dat er geen landelijk watertekort meer in is Nederland. “Hoewel er regionaal nog grote verschillen zijn, is er landelijk geen sprake meer van een grotere vraag dan aanbod van zoet water”, is te lezen op de website van de Rijksoverheid. Er is daarom afgeschaald van het niveau ‘feitelijk watertekort’ naar ‘dreigend watertekort’.

Ook Utrecht had deze zomer te maken met droogte. In een antwoord op los van elkaar ingediende schriftelijke vragen van de PvdA en CDA zegt de gemeente dat de effecten hiervan op gebouwen tot dusver beperkt lijken. In 2018 zijn er bijvoorbeeld meerdere meldingen binnengekomen over scheuren en funderingsschade, die te relateren waren aan de droogte van destijds. Nu is hier nog geen melding over gemaakt. Ondanks dat zegt de gemeente ‘nadrukkelijk een slag om de arm te houden’. Eigenaren van gebouwen waarbij schade is ontstaan melden dat namelijk vooral bij de verzekeraar en de gemeente heeft hier geen inzicht in.

Groen

Ook de schade aan het openbaar groen is nu nog niet volledig in te schatten. Omdat net aangeplante bomen en struiken vanwege de minder ontwikkelde wortels kwetsbaar zijn bij droogte, kregen deze planten afgelopen zomer extra water. “We weten pas in het voorjaar van 2023 of we met het extra water voorkomen hebben dat net aangeplante bomen en overig groen door de droogte afsterven”, schrijft de gemeente in antwoord op de vragen.

Bij grasvelden, zoals bijvoorbeeld in parken en op sportvelden, zijn kale plekken ontstaan. De wortels van het gras konden zich vanwege droogte minder goed ontwikkelen. Daar komt nog eens bij dat er door de droogte bij grasvelden extra overlast is van larven van de junikever en larven van de langpootmug. Kraaien proberen deze larven vervolgens te pakken en de vogels trekken daarbij het gras kapot. “Hierdoor ontstaan kale plekken en grasschade. Dit effect zien we ook bij grasvelden in de openbare ruimte.”

Grondwater

Uit onderzoek is gebleken dat de diepere grondwaterstanden in Utrecht bij droogte niet echt dalen. Deze laag wordt namelijk weer aangevuld met het oppervlaktewater. Het waterschap heeft ook al aangegeven dat zij het niveau van dit oppervlaktewater, ook bij toenemende droge periodes, goed op peil kunnen houden. “In dat geval zal klimaatverandering geen groot effect hebben op de diepere grondwaterstanden”, aldus de gemeente.

De toplaag van de bodem loopt in Utrecht het grootste risico op uitdroging. Dat geldt volgens de gemeente vooral voor de hoger gelegen plekken met veel zand in de bodem zoals de binnenstad, de stroomrug door Leidsche Rijn én de taluds van bijvoorbeeld bruggen en geluidswallen. Deze toplaag is gevoelig voor uitdroging omdat de afstand tot het diepere grondwater op deze plekken groter is.

Klei

Op plekken waar er tussen de toplaag en het diepere grondwater een kleilaag ligt speelt dit risico ook. “Na de droogte van 2018 hebben we een meetnet ontwikkeld om hier specifiek naar te kijken en we zien dat de grondwaterstand boven deze kleilaag in deze zomer op veel plekken flink gezakt is.” Dit speelt vooral aan de noord-, west, en zuidkant van de stad, zoals Hoograven, het zuiden van Kanaleneiland, Vleuterweide, Terwijde, het zuidelijk deel van De Meern en het noorden van Overvecht.

Tot slot schrijft de gemeente dat er in Utrecht deze zomer niet echt sprake is geweest van een watertekort. Desalniettemin is iedere keer de afweging gemaakt of het noodzakelijk was drinkwater te gebruiken. Dit werd volgens de gemeente alleen gebruikt bij spetterbadjes, vanwege de volksgezondheid. Planten en grasvelden kregen bijvoorbeeld oppervlaktewater of water uit de grond. “We gebruiken in elk geval geen drinkwater.”

Ken jij de verhalen achter de Utrechtse horeca uit de 20e eeuw? Arjan den Boer en Ton van den Berg maken samen een boek over de verdwenen horeca uit deze periode en hebben daarbij jouw hulp nodig! Lees hier meer en bestel alvast een boek.