Interessante column van Cees Grimbergen woensdag in het AD/UN. Daarin stelt hij dat gemeente Utrecht voor 100 miljoen onder water staat aan renteswaps, wat volgens de gemeente geen kwaad kan en niet relevant is. “Zouden we er dan toch weer zijn ingetuind?”, vraagt Grimbergen zich af.

We vroegen het Pieter Lakeman, economisch adviseur en bestrijder van onder meer de woekerpolissen bij de DSB Bank. ”Ik vind het over het algemeen een slechte zaak als non-profit-organisaties zich bezig houden met gokcontracten.”

Renteswaps

Een korte uitleg. Een swap is een derivaat. Met andere woorden: een afgeleid financieel product (net zoals een lening dat is) waarmee specifieke risico’s verhandeld kunnen worden. Via swaps worden op grote schaal renterisico’s en valutatrisico’s afgedekt en de afgelopen jaren zijn op deze wijze ook risico’s op faillissement van bedrijven of landen afgedekt.

De gemeente Utrecht heeft voor een half miljard aan payer renteswaps afgesloten. Dit is voornamelijk gedaan om de leningen voor de bouw van het Muziekcentrum en het Stadskantoor af te dekken.

Deze renteswaps van de gemeente hebben nu een (theoretische) marktwaarde die honderd miljoen lager is dan de oorspronkelijke marktwaarde. De gemeente Utrecht vindt dit zelf ‘niet relevant’.

“Op het moment van afsluiten van de contracten en op het moment van de aflopen is de waarde per definitie nul. In de tussenliggende periode ontstaat de theoretische marktwaarde omdat de contractrente gaat afwijken van de marktrente. Als de theoretische marktwaarde negatief is noemen we dat onder water staan.

Dit onder water staan is geen verlies, zo goed als boven water (positieve theoretische marktwaarde) staan geen winst is. Net als gewone leningen laten we renteswaps uitlopen omdat daar financieringsbehoefte tegenover staat. De effectieve marktwaarde van de renteswaps – of de leningen die we anders hadden aangetrokken – is dus nul. De theoretische marktwaarde is niet relevant.” laat de woordvoerder van gemeente in een uitgebreide reactie weten.

Kort gezegd: doordat de rente op een derivaat vast is, kan deze niet oplopen zoals een variabele rente dat kan doen bij een gewone lening.

‘Theoretische marktwaarde wel degelijk relevant’

Pieter Lakeman, voorzitter van SOBI (Stichting Onderzoek Bedrijfs Informatie) vindt de cijfers wel degelijk relevant: “Het is flauwekul dat de theoretische marktwaarde niet relevant is. Sterker nog: er bestaat niet zoiets als theoretische marktwaarde, het is gewoon de marktwaarde. Welke risico’s de gemeente Utrecht loopt, kan ik niet beoordelen. Ik ken de contracten niet.

Het enige oordeel dat ik wel kan geven is dat alleen verkochte renteswaps een negatieve waarde kunnen hebben en dat door verkoop van renteswaps risico’s worden aanvaard. De meest gebruikte renteswap is een zogenaamde plain vanilla swap. Bij die swap wordt een variabele rente vervangen door een vaste rente of omgekeerd.

Wanneer een non-profit instelling langlopende renteverplichtingen heeft is het kopen van een plain vanilla swap niet abnormaal of afkeurenswaardig. Wanneer een non-profit instelling echter swaps gaat vérkopen worden risico’s aanvaard en vergroot omdat de tegenpartij dan rechten verkrijgt. Hoeveel die rechten in de markt waard zijn, dus wat de negatieve waarde van de contracten voor de verkoper van de swaps is, kan sterk variëren, maar het verkopen van renteswaps door een non-profit instelling is speculeren. Dat de negatieve waarde weer tot nul opklimt lijkt onwaarschijnlijk maar kan ik niet beoordelen omdat ik het betreffende contract niet heb gezien.”

Geen stortingsverplichting

Gemeente: “Dat dit onder water staan niet relevant is, is omdat de gemeente geen stortingsverplichting is overeengekomen en omdat aan het einde van de looptijd de waarde van de contracten per definitie nul is. Daarom is een negatieve marktwaarde geen verlies en een positieve marktwaarde geen winst.”