Zijn er verschillen in hart- en vaatziekten tussen mannen en vrouwen? Het antwoord is: ja. Hester den Ruijter, Hoogleraar Hart- en vaatziekten bij vrouwen, doet hier al jaren onderzoek naar. Hoewel er inmiddels al veel meer onderzoek naar is dan vroeger het geval was, valt nog veel te ontdekken. Er is nog minder kennis over hart- en vaatziekten bij vrouwen dan bij mannen. Zo worden die ziekten bij vrouwen minder vaak ontdekt. Hester en haar team willen zowel de diagnose als de behandeling beter maken.

Hoe zit het precies met de verschillen in hart- en vaatziekten tussen mannen en vrouwen?

“Het is niet zwart-wit: er zijn meer overeenkomsten dan verschillen. Maar de verschillen die er zijn, in vaatveroudering en in hoe je uiteindelijk ziek wordt, zijn heel interessant. De effecten van de verschillende hormonen gaan verder dan alleen het bepalen hoe iemand er aan de buitenkant uitziet. Ze hebben effecten op alle cellen in je lichaam. We onderzoeken hoe die verschillende geslachtschromosomen invloed hebben op je vaatwand. Inmiddels is wel duidelijk dat er vooral nieuw onderzoek nodig is op het gebied van diagnostiek.”

Waarom vooral op dat gebied? 

“Zo rond de jaren 50 tot aan begin jaren 90 lag de focus van de meeste onderzoeken naar hart- en vaatziekten op mannen. Dat was destijds een hele logische gedachte, omdat er veel meer mannen aan stierven. Dat is inmiddels niet meer zo. Een van die redenen daarvoor is bijvoorbeeld dat vrouwen een andere levensstijl hebben dan vroeger. Door de emancipatie zijn vrouwen ook gaan werken, maar daardoor ook meer stil gaan zitten. Toch doen er nog steeds meer mannen dan vrouwen mee aan klinische studies. De kennis die we hebben over hart- en vaatziekten is dus heel erg afkomstig van de mannelijke populatie. Sommige mensen raken daarvan in paniek, maar dat is niet nodig. Het merendeel gaat gewoon goed, maar het kan beter.”

Wat gaat er nu bijvoorbeeld al wel goed?

“De medicatie die we nu gebruiken, zoals cholesterolverlagers, werken zowel bij vrouwen als bij mannen heel goed. Het zit niet zozeer in de medicatie, maar wel in het gebrek aan medicatie voor vrouwen. De bestaande medicatie is al hartstikke goed. Er moeten vooral nieuwe medicijnen worden ontwikkeld voor hart- en vaatproblemen die vaker bij vrouwen voorkomen. Die zitten vaak dieper in het hart: in de microvaten.”

Met wat voor onderzoek ben je op dit moment bezig?

“Bij een van de twee onderzoeken die ik nu doe, bekijk ik de slagaderverkalking zelf. We hebben in het UMC Utrecht, waar allerlei lichaamsmateriaal wordt bewaard voor wetenschappelijk onderzoek, duizenden stukjes slagaderverkalking verzameld in de afgelopen jaren. Een derde was vrouw en twee derde man. Het gaat om patiënten bij wie het bloedvat dichtzat en die vaak met een beroerte zijn binnengekomen.

Dat vaatweefsel snijden we in stukjes. We halen er DNA en cellen uit en onderzoeken wat er nou anders is bij mannen en bij vrouwen. Zo zit bij vrouwen het bloedstolsel als het ware in de vaatwand verstopt. Bij mannen zie je vaak dat er een bloeding in de vaatwand ontstaat die openscheurt. In de wetenschap hebben we ons altijd gericht op hoe die scheuring komt en hoe die bloeding ontstaat, terwijl een bloedstolsel in de vaatwand bij jonge vrouwen vaker voorkomt.

We weten dat bepaalde genen cruciaal zijn voor die vrouwelijke slagaderverkalking. Slagaderverkalking verruwt het oppervlak in de slagader, waardoor daar een bloedstolsel op vast komt te zitten. We proberen natuurlijk de cruciale genen te vinden die dat veroorzaken, zodat je daar medicatie voor kan ontwikkelen. Zo kan je voorkomen dat iemand uiteindelijk zo’n stolsel krijgt. Dat zou voor vrouwen die hierdoor hartinfarcten krijgen een gamechanger zijn.”

Heb je een mooie herinnering aan Utrecht?

“Mijn oma woonde vroeger in een arbeidershuisje in Oog in Al. Als kind kwam ik daar graag, onder andere om buiten te spelen op het plein voor de Sint-Dominicuskerk. In haar woonkamer stond een ouderwetse gaskachel. Mijn oma vertelde vroeger dat er kabouters achter de kleine glazen ruiten in de kachel woonde. Ik zocht ze altijd, maar vond ze natuurlijk nooit.”

Wat is je lievelingsplek in Utrecht?

“Ik kom graag bij de Sea Salt Saloon op ’t Wed. Ze maken daar heerlijke gerechten en er hangt een relaxte sfeer.”

Wat mist Utrecht?

“Bij het UMC Utrecht, maar ook op de rest van het Utrecht Science Park, heb je weinig mogelijkheden om even een boodschap te doen of buiten de deur te eten en drinken. Het zou leuk zijn als er iets komt waar je met collega’s na werk gezellig wat kunt drinken op een terras of buiten de deur kunt lunchen. We zaten regelmatig bij de The Basket, maar dat is helaas gesloten.”

Wat was het beste optreden dat je ooit in Utrecht gezien hebt?

“Dat was van Italiaanse pianist Ludovico Einaudi in TivoliVredenburg. Het concert was in de Grote Zaal. Ik zou er zo nog een keer naartoe gaan.”

Utrecht is…

“…wonderschoon.”