Hoewel het straatbeeld qua lachgasgebruik rustig is geworden, kampt Utrecht met een nieuw probleem: een opwaartse trend in de hoeveelheid lachgasafval. Sinds het landelijke verbod op recreatief lachgasgebruik in 2023 is het aantal meldingen van lachgasafval in Utrecht enorm gestegen. In 2022 werden 162 meldingen geregistreerd; in 2024 is dat aantal opgelopen tot 1853. Dat is ruim elf keer zoveel in slechts twee jaar tijd.

Het gebruik van lachgas is schadelijk voor de gezondheid, gevaarlijk in het verkeer en het zorgt voor veel overlast. Om deze redenen is het voor recreatief gebruik bezitten, vervoeren, verkopen en produceren van lachgas sinds 1 januari 2023 landelijk verboden. Sinds het verbod moeten lege cilinders worden ingeleverd bij de milieustraat als chemisch afval. In de praktijk gebeurt dat nauwelijks, stelde het tv-programma Nieuwsuur vorige maand. De meeste cilinders belanden op straat of in het restafval.  

Utrecht voerde verbod al eerder in

Vanwege overlastmeldingen door bewoners en gezondheidsrisico’s voor gebruikers voerde Utrecht het verbod al eerder in dan 2023. “In Utrecht hadden we voorafgaand aan het landelijke verbod al een lachgasverbod opgenomen in de APV (Algemene Plaatselijke Verordening, red.) voor de daartoe aangewezen gebieden”, licht een gemeentewoordvoerder toe. “Sinds het landelijke verbod zien we een verandering in het gebruik: het gebeurt minder in de openbare ruimte, maar vaker in meer besloten omgevingen, zoals thuis, in auto’s of op feestjes.”

Volgens de gemeente is het lachgasgebruik daardoor minder zichtbaar geworden, wat heeft geleid tot minder meldingen van openbare overlast en minder boetes door boa’s.  Tegelijkertijd is het aantal meldingen van lachgasafval in dezelfde periode explosief gestegen, blijkt uit cijfers van de gemeente.

Lachgasmeldingen in cijfers

Bron: Gemeente Utrecht

Kanttekeningen bij cijfers

Een gemeentewoordvoerder benadrukt wel dat het om indicatieve cijfers gaat. Er bestaat namelijk geen aparte categorie voor meldingen van lachgasafval. “Melders kunnen alleen kiezen uit algemene categorieën zoals ‘afval’ of ‘overlast’, en moeten vervolgens zelf in de toelichting vermelden dat het om lachgas gaat”, legt de woordvoerder uit. Door deze werkwijze is er dus geen zuiver overzicht. 

En er zijn volgens de woordvoerder nog andere kanttekeningen te plaatsen bij de cijfers. Zo kan één melding betrekking hebben op meerdere cilinders en worden meldingen met spelfouten niet meegenomen in de telling, waardoor het werkelijke aantal hoger kan liggen. Tegelijkertijd kunnen meerdere meldingen over dezelfde cilinder of locatie gaan, bijvoorbeeld door herhaalde meldingen van één persoon, wat de cijfers juist weer kan opblazen. Het is daardoor lastig om precies vast te stellen hoeveel lachgasafval er daadwerkelijk wordt aangetroffen. 

Toch is de stijgende trend in lachgasafval duidelijk zichtbaar: Tussen 2022 en 2023 verzesvoudigde het aantal meldingen van 162 naar 975 meldingen. In 2024 is dit aantal bijna verdubbeld tot 1853. 

De tekst loopt door onder de foto.

Risicovol bijeffect en extra kosten

Naast overlast is een risicovol bijeffect dat gedumpte lachgascilinders in verbrandingsinstallaties kunnen ontploffen. De gemeente Utrecht sorteert en verwijdert de lachgascilinders daarom handmatig uit het restafval en uit de openbare ruimte, om te voorkomen dat ze in deze installaties terechtkomen. Dat brengt extra kosten met zich mee. Hoeveel precies, is volgens een gemeentewoordvoerder lastig te zeggen. “De afvalstoffenheffing bestaat uit verschillende onderdelen, waardoor niet exact is vast te stellen welk deel van de kosten direct samenhangt met het lachgasafval.”

Actie tegen de Staat

Niet alleen Utrecht kampt met dit probleem. In andere gemeenten, zoals Heemstede, leidde de toename van lachgasafval tot een stijging van de afvalstoffenheffing met gemiddeld 42 euro per huishouden, meldt Nieuwsuur. Eind 2024 kondigden verschillende gemeenten en afvalverwerkers aan juridische stappen te ondernemen tegen de Staat.

Ook Utrecht steunt deze oproep en is aangesloten bij de NVRD, de branchevereniging voor afvalbeheer. “De NVRD heeft het Rijk meerdere keren opgeroepen om een statiegeldsysteem voor lachgascilinders,” aldus een woordvoerder. Wanneer de rechtszaak precies van start gaat, is nog onbekend.

Melden lachgasafval

Wie lachgasafval in de openbare ruimte tegenkomt, kan dit melden bij de gemeente via telefoonnummer 14 030 of via de online meldingenservice.

Vorige week vertelden de Utrechters Machiel en Menno Mastenbroek over de lachgasflessen die in hun wijk Leidsche Rijn rondslingeren. Daarvoor bedachten ze een eigen, creatieve oplossing.