De Utrechter Willem van der Bijl (66) is een wereldspeler op het gebied van postzegels. Hij reist de hele wereld over op zoek naar de meest bijzondere exemplaren en verkoopt ze in zijn winkel aan de Zadelstraat. Uiteindelijk belandde hij zelfs in een Noord-Koreaanse cel, nadat hij het meest gesloten land op aarde 24 keer had bezocht voor zijn postzegel- en postercollectie.

De winkel van Van der Bijl aan de Zadelstraat staat vol; overal staan mappen, bakken en kasten vol met postzegels. Hij verzamelt ze al sinds hij zes jaar oud is, en heeft een indrukwekkende collectie. Hij werkte eerst bij een postzegelwinkel in de Servetstraat, opende in de jaren zeventig een eigen winkel aan de Zadelstraat en begon zijn handel op de postzegelmarkt op de Vismarkt. De Utrechter reist veel voor de beste zegels, die hij kleine kunstwerkjes noemt. “Je kan het zo gek niet bedenken of het staat op een postzegel. Vroeger ging ik naar 20 tot 25 beurzen per jaar, tegenwoordig een stuk 10. Londen, Parijs, Praag en Stuttgart zijn een paar belangrijke, en natuurlijk New Delhi. Dan neem ik alleen koffertje met postzegels van Gandhi mee – die zijn daar extreem populair.”

Terwijl de postzegelverzamelaar zijn indrukwekkende collectie laat zien komt er net een collega-verzamelaar uit Wit-Rusland binnen. Hij is speciaal naar Utrecht gekomen voor de kleine winkel van Van der Bijl. De Rus mist nog een paar postzegels die de Utrechter wel heeft. “Zo gaat dat vaker, ik reis de wereld over, en mensen van over de hele wereld komen hiernaartoe. Zo is er ook een Engelsman die vier nachten per jaar in Karel V slaapt om gedurende die dagen bij mij postzegels te kopen. Ook krijg ik regelmatig bezoek van een hoogleraar uit Dubai.”

Van der Bijl is trots op zijn collectie, hij houdt van postzegels. “Je kan het eigenlijk zo gek nog niet bedenken of het staat op een postzegel, het zijn net kleine schilderijen. En ze hebben de postzegel overal in de wereld.” Maar dat de liefde voor de postzegel hem uiteindelijk in Noord-Koreaanse cel zou doen belandden had hij nooit verwacht.

Korean Stamp Corporation

Noord-Korea is een van de meest gesloten landen op aarde. Handelen met het arme land is niet makkelijk vanwege alle embargo’s. De Noord-Koreaanse overheid is dan ook altijd op zoek naar buitenlandse valuta. Daarom stuurde het land mensen naar beurzen om postzegels te verkopen. “In 1988 was ik in Essen, daar was een Noord-Koreaanse stand. De postzegels waren knap gemaakt, er werd propaganda gemaakt op zo’n kleine zegel. Het intrigeerde mij.” Van der Bijl kwam de man van de Noord-Koreaanse postautoriteit steeds vaker tegen op andere beurzen. De ontmoetingen mondden uit in een vriendschap.

De Utrechter vervolgt: “Ik had het er met hem over dat je bijna nooit foutief gedrukte postzegels uit Noord-Korea tegenkomt.” Bij postzegelverzamelaars zijn dit soort misdrukken juist interessant door de zeldzaamheid. “Maar in de ideologie van Noord-Korea is het juist belangrijk om perfectie te tonen, en alles uitvoerig te controleren. Maar ik weet dat iedere drukker fouten maakt, ook die in Noord-Korea.” Na een aantal keer hierover gesproken te hebben met zijn Noord-Koreaanse vriend krijgt hij een aanbod; hij kan honderden kilo’s aan foutgedrukte postzegels kopen. “En daarmee begonnen mijn avontuurlijke reizen naar het land.”

De directeur van de Korean Stamp Corporation wilde dat Van der Bijl naar het land kwam. Lachend vertelt hij: “Zo’n idioot wilden ze weleens van dichtbij zien natuurlijk.” Noord-Korea was toen nog meer gesloten dan het nu is. Hij twijfelde even of hij moest gaan, maar uiteindelijk overwon zijn nieuwsgierigheid en de liefde voor de postzegel. De verzamelaar stapte op het vliegtuig naar Beijing en vanaf daar reisde hij verder naar Pyongyang.

“De eerste keer dat ik aankwam in Noord-Korea was verschrikkelijk apart. Werkelijk alles was anders. Ik zou bijvoorbeeld elke dag naar Nederland bellen, maar er was helemaal geen dagelijkse telefonie mogelijk.” Die eerste reis was indrukwekkend, en vloog voorbij, maar het voelde toch wat beklemmend: “Er is toch een bepaalde druk op je.”

Drie maanden later ging het echter alweer knagen, hij wilde eigenlijk toch nog wel eens terug. Het bleef dan ook niet bij dat ene bezoek. Hij reist tussen 1998 en 2011 uiteindelijk 24 keer naar het meest gesloten land op aarde. In die tijd verzamelt hij naast een grote aantal postzegels ook ruim 1200 propagandaposters. “Het land had een enorme aantrekkingskracht op me, maar stootte ook af. Ik had constant dubbele gevoelens. De mensen daar zijn stuk voor stuk de liefste mensen op aarde, maar wel naïef – mét een gestoorde leider natuurlijk.”

Gevangenschap Noord-Korea

Volgens het Ministerie van Buitenlandse zaken zouden Nederlanders alleen naar Noord-Korea moeten reizen als het uiterst noodzakelijk is. Toch gaat het elke keer goed voor Van der Bijl. Hij had zelfs een kantoor kunnen openen in Pyongyang. Tot hij voor de 24e keer in het land verblijft en het volledig misgaat. “Ik had een gesprek met mijn Noord-Koreaanse handelspartner over het stopzetten van de handelsorganisatie door tegenvallende inkomsten. Dit gesprek werd afgeluisterd door de geheime dienst. “We hadden niets verkeerd gezegd, maar de geheime dienst had het vertaald naar: ‘Die vertrekt en komt nooit meer terug’.” Dat bleek een reden voor de autoriteiten om Van der Bijl aan de tand te voelen.

Hij werd gearresteerd door de geheime dienst en meegenomen naar de gevangenis. Ze onderwierpen hem aan een eerste verhoor: “Ze wilden weten wat ik allemaal uitgespookt had, en met wie ik allemaal had gesproken.” Van der Bijl sprak altijd vrijuit met mensen in het land, maar bleek te zijn gearresteerd voor spionage. “Ik zou onder meer Koreaneren hebben aangemoedigd om te vluchten.”

Van der Bijl beleefde de meest angstige momenten in zijn leven. “Natuurlijk is het heel eng, je hebt geen idee wat er gaat gebeuren. Je kan niet verstaan wat ze zeggen, terwijl je wordt beticht van een heleboel dingen.” Van der Bijl werd psychologisch onder druk gezet. “Het was heel raar, ik moest 16 uur per dag op een stoel zitten, waar ik niet vanaf mocht. En de andere 8 uur moest ik in mijn bed blijven.” Gedurende de 15 dagen dat hij werd vastgehouden waren er continu 4 bewakers in zijn kamer om hem te intimideren. Hij leefde meer dan twee weken op water en rijst en verloor 7 kilo.

“Je wordt beschuldigd van spionage, maar hoe toon je het tegendeel aan? Ik heb mij toen wel even afgevraagd hoe ik in godsnaam in deze situatie was beland. Na twee weken verhoor zei mijn vertaler uiteindelijk: ‘we komen nergens als u blijft ontkennen, geef het maar gewoon toe’.” Van der Bijl ging uiteindelijk overstag, hij bekende alle beschuldigingen en werd niet veel later het land uitgezet. “Ja, dat was me wel een avontuur.”

Van der Bijl mag van het regime niet maar naar Noord-Korea komen, hij is persona non grata, maar dat vindt hij ook niet zo erg. De 1200 posters die hij verzamelde zijn gedigitaliseerd en gearchiveerd door de Universiteit van Leiden. Ondertussen gaat de verzamelaar elke dag met een tevreden gevoel naar zijn winkel op de Zadelstraat. Van der Bijl wijst nog even naar het logo op de zonwering van de winkel: “Die is ontworpen door Dick Bruna, hij was ook een van de vaste bezoekers in mijn winkel.” De verzamelaar houdt van zijn werk en de winkel en hoewel de spannende momenten in Noord-Korea achter hem liggen heeft hij nog elke dag plezier: “Je weet hier nooit wie er binnenkomt, wat ze verzamelen of waar ze vandaan komen.”