Catharijnesingel, Catharijnekerk en Hoog Catharijne, Catharijne van Alexandrië heeft een onuitwisbaar stempel op Utrecht gezet. Zij is niet de enige vrouw die zo van invloed is geweest. In dit artikel aandacht voor twee andere invloedrijke vrouwen: spreekwoordelijk de dochters van Catharijne.

Van Trijn van Leemput hebben veel mensen misschien wel eens gehoord. Haar naam Trijn is een afkorting van Catharijne en ook zij heeft haar stempel gezet. Met recht is ze een dochter van Catharijne!

Trijn van Leemput breekt het Vredenburg af

Volgens de legende leidde Trijn van Leemput de afbraak van het kasteel Vredenburg. De Spanjaarden hadden het kasteel in het jaar 1576 verlaten, sindsdien stond het leeg. De burgers van Utrecht eisten dat het kasteel gesloopt zou worden, maar de Staten van Utrecht waren hierop tegen. Misschien konden ze het in de toekomst nog gebruiken. 

De tekst loopt door onder de foto.

Op 2 mei 1577 besloot een groep Utrechters om het kasteel dan maar zelf te slopen.
Onder aanvoering van Trijn van Leemput trok een grote groep vrouwen op naar het kasteel. Volgens overlevering droeg Trijn een blauw schort met daaraan een ragebol gebonden als vaandel. Aangekomen bij het kasteel gaf ze het sein tot slopen door de eerste stenen los te wrikken. Hierna begonnen de andere burgers de muren van het kasteel met bijlen, hamers en houwelen af te breken. Tot zover de legende.

De legendarische Trijn van Leemput heeft wel degelijk bestaan. Ze is in 1530 geboren. Ze is getrouwd met de brouwer en molenaar Jan Jacob van Leemput, en woonde in een groot huis aan de Oudegracht. Het gezin behoorde in 1577 tot de voornaamste en welvarende families van de stad. Jan Jacob bekleedde verschillende belangrijke bestuurlijke posities. Trijn en haar man kregen twee dochters en twee zonen. 

Tijdens hun leven gingen ze over van het rooms-katholieke geloof naar de gereformeerde kerk. In 1607 overleed ze en werd ze in de Domkerk begraven.

De tekst loopt door onder de foto.

De acties van Trijn van Leemput vormen een levende legende in Utrecht. Of het verhaal 100% waarheidsgetrouw is, valt te betwijfelen. Omdat ze van goede komaf is en personeel heeft, is het maar de vraag of ze in het echt een werkmanschort met ragebol heeft gedragen. Het verhaal symboliseert in elk geval de vrijheidsdrang van de burgers. 

Bij haar voormalige woonhuis aan de Oudegracht staat sinds het jaar 1995 op de Zandbrug een standbeeld van Trijn, met houweel in de hand. Ze is beschermvrouwe van de Utrechtse carnavalsvereniging en wordt ieder jaar bij de start van carnaval geëerd met een bloemenkrans.  

Cornelia Spaens start de beeldenstorm

In tegenstelling tot Trijn van Leemput zullen slechts weinig mensen van Cornelia Spaens gehoord hebben. De herinnering aan haar acties is weggezonken. Ten onrechte, want Cornelia start de beeldenstorm in Utrecht.

De reformatie in Utrecht start met een hagenpreek in Catharijne. Op 24 augustus 1566 houdt de Culemborgse monnik met de bijnaam “Schele Gerrit” in het zuiden van Catharijne een hagenpreek in de boomgaard bij de Annakapel. Nu staan daar de gebouwen van Hoogh Boulandt. Hij preekt over verzet tegen het kerkelijke gezag en over het recht een leider af te zetten als deze de Bijbel niet volgt. De hagenpreek is niet nieuw voor de inwoners van Utrecht, de acties van de volgelingen zijn dat wel. 

Na zijn hagenpreek blijft Schele Gerrit eten bij Cornelia Spaens, aan de Haverstraat. Cornelia Spaens is een overtuigd calvinist, net als haar man en twee zoons. Regelmatig bezoekt ze gereformeerde hagenpreken die buiten de singels worden gehouden, ook al is dat verboden en wordt ze daardoor door het katholieke bestuur als een ketter beschouwd.

De tekst gaat verder onder de foto.

De verhitte gesprekken leiden tot het plan om beelden in kerken stuk te slaan. De groep opstandelingen bestaat uit 500 à 600 mensen, uit alle lagen van de bevolking. Erg gemotiveerd om kerken aan te vallen en beelden stuk te slaan zijn de deelnemers niet. Tegen betaling willen ze dat nog wel doen. 

Ze eisen twee kerken voor de uitoefening van hun gereformeerde geloof. Ze zetten hun eis kracht bij door altaarstukken en door wat hoofden en handen van beelden van de Geertekerk kapot te slaan. Ook worden twee kloosters geplunderd. Het is het begin van de reformatie in Utrecht. 

Cornelia Spaens wordt tijdens de beeldenstorm gevangen genomen, maar ze weet te vluchten. In 1568 wordt ze door het katholieke bestuur veroordeeld wegens ´beeldbrekerij´. Na de reformatie vervalt deze veroordeling. Cornelia en haar gezin zijn dan actieve en in Utrecht graag geziene protestanten. De herinnering aan Cornelia vervaagt in de tijd zodat bijna niemand meer weet dat Cornelia Spaens het initiatief nam tot de reformatie in Utrecht.

Tekst: Gerard Aaftink