Op 16 oktober 1944 werd Wolter Heukels in Utrecht gearresteerd door de Sicherheitsdienst. Vanaf het begin van de Tweede Wereldoorlog was hij actief betrokken bij het verzet in Nederland. Vanuit het Kraaienest, zoals het Postkantoor aan de Neude  toen in codetaal werd genoemd, legde hij illegale telefoonlijnen aan en zorgde hij ervoor dat gesprekken van Duitsers afgeluisterd konden worden. Het einde van de oorlog heeft hij niet meer meegemaakt. Hij werd samen met zijn collega Leendert Lans op 22 januari 1945 gefusilleerd bij de Machinefabriek Jaffa aan de Vleutenseweg in Utrecht. Voor kleindochters Lida en Ineke Heukels was het verhaal van hun opa lang een mysterie, maar ze houden het verhaal nu levend door er op 4 mei over te vertellen in Post Utrecht.

Wolter Heukels werd in 1892 geboren en werkte toen de oorlog uitbrak voor de PTT, het Nederlandse staatsbedrijf voor onder meer post en telefonie, in het postkantoor aan de Neude. Toen de inval in Nederland begon meldde hij zichzelf direct bij de Nederlandse autoriteiten om zijn hulp aan te bieden. Zo heeft hij tijdens de Slag om de Grebbeberg meegewerkt aan veldverbindingen voor telefonie.

De Duitse aanval op Nederland was na een paar dagen al voltooid, waarna Heukels weer terugkeerde naar Utrecht. Hier besloot hij verder te gaan in het verzet en sloot zich aan bij de illegale anti-Duitse organisatie de Ordedienst. Zijn grootste wapenfeit: het maken van telefoonverbindingen waardoor verschillende verzetsgroepen met elkaar konden communiceren.

Bevrijd Nederland

Kleindochters Lida en Ineke Heukels vertellen: “Er was nog maar vrij kort een nieuw landelijk telefoonnet aangelegd, maar ondertussen hadden grote instellingen en bedrijven ook nog een net liggen. Door die lijnen zo goed mogelijk met elkaar te verbinden, met name bij Utrecht, kon er een illegaal telefonienetwerk gemaakt worden. Daarmee konden verzetsstrijders met elkaar communiceren. In 1944 heeft onze opa er zelfs voor kunnen zorgen dat er een telefoonverbinding gemaakt werd tussen het bevrijde Nijmegen en bezet Utrecht. Daar moest toen nog een kabel over de Waal voor aangelegd worden. Daarmee konden ze bewegingen van de Duitsers doorgeven aan de bevrijders maar wisten ze ook waar de geallieerden voedseldroppingen zouden doen. Met de schuilnaam ‘oom Henk’ was hij de spin in het web in het Kraaienest, wat weer de codenaam was voor het Postkantoor aan de Neude.”

‘Met de schuilnaam ‘oom Henk’ was hij de spin in het web in het Kraaienest’

Uiteindelijk ging het fout. Het is nooit precies opgehelderd hoe het heeft kunnen gebeuren, waarschijnlijk is er verraad in het spel. Op 16 oktober 1944 werd hij, en een dag later ook zijn collega Leendert Lans gearresteerd, door de Sicherheitsdienst. “Hij probeerde nog te vluchten door uit het raam te springen, maar het had geregend en het dak was nat. Hij kwam ten val en raakte flink gewond, waarna hij alsnog gepakt werd. Ze werden eerst naar het hoofdkwartier van de Sicherheitsdienst op de Maliebaan gebracht en vervolgens naar de gevangenis in Amsterdam.”

Op 22 januari 1945 werden de twee doodgeschoten bij de Machinefabriek Jaffa aan de Vleutenseweg. Kort daarvoor had het verzet een bomaanslag gepleegd op deze fabriek. Hoewel Heukels en Lans dus niks te maken hadden met deze aanslag werden ze als represaille er wel voor gefusilleerd. Daarvoor werden ze uit de gevangenis in Amsterdam gehaald en naar het fabrieksterrein in Utrecht gebracht. Daar werden ze op de stoep doodgeschoten.

Nabij deze plek is een plaquette te vinden ter nagedachtenis aan de twee. Postuum kreeg Heukels een Verzetskruis. Dit is een onderscheiding die bedoeld is voor personen die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog bezighielden met verzet tegen de Duitse bezetter en is in totaal aan 95 mensen uitgereikt.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Impact op de familie

Dit verhaal was lang onbekend voor kleindochters Lida en Ineke. Er werd namelijk niet of heel weinig over gesproken in de familie. “Toen we heel klein waren vroegen we er ook nog niet naar. Later kregen we een auto en gingen we jaarlijks naar de begraafplaats Kovelswade waar onze opa begraven ligt. Er werd wel iets meer verteld, dat opa in het verzet had gezeten, maar verder stelden we als kinderen ook geen vragen. We voelden ook dat we dat niet moesten doen.”

Dit was niet ongebruikelijk, na de oorlog heerste vooral het gevoel dat de draad weer opgepakt moest worden en werd er niet veel gesproken over het leed. “Wat wij daardoor ook hebben ervaren is dat dit soort verdriet generatie op generatie doorgegeven kan worden. Het is in de genen gaan zitten.”

Tekst gaat verder onder afbeelding

Pas in de loop van de decennia werd er steeds meer bekend, zo kregen de kleindochters in de jaren 90 een artikel te lezen waarin iets meer beschreven stond over hun opa.  Maar eigenlijk realiseerden Lida en Ineke zich vorig jaar dat het nu hun taak was als nazaten om het verhaal echt te vertellen en verder levend te houden. “Verdriet heeft in onze familie altijd de boventoon gevoerd. Als kinderen hebben wij uit respect voor onze oma en vader het ook veel laten rusten. Maar nu vertellen we het verhaal uit trots.”

Het verhaal van Wolter Heukels en de impact die dit heeft gehad op de familie wordt donderdag 4 mei verder verteld door Lida en Inkele in Post Utrecht tijdens het evenement Open Joodse Huizen | Huizen van Verzet. Dit is een jaarlijks terugkerend programma van sprekende herdenkingen. Vertellers, bezoekers en bewoners delen verhalen in huizen waar Joden of verzetsmensen woonden en werkten voor, tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog. In Utrecht kunnen bezoekers langs bij in totaal twaalf locaties.