Het aanmelden op basisscholen in Utrecht gaat na de zomervakantie ingrijpend veranderen. Utrechtse schoolbesturen en de gemeente presenteerden in januari een plan voor verandering in het aanmeldbeleid. Afgelopen jaren was veel discussie over het beleid van basisscholen in Utrecht. Het bleek niet te voldoen en regelmatig zelfs in strijd te zijn met de wet. Daar moet nu dus verandering in komen. Tijd voor vier vragen over het aanmeldbeleid van Utrechtse basisscholen.

1 Hoe zit het huidige aanmeldbeleid in Utrecht in elkaar?

Een onafhankelijke commissie presenteerde in juni vorig jaar een rapport over het aanmeldbeleid van Utrechtse basisscholen. De commissie deed, in opdracht van de gemeente, onderzoek naar hoe het aanmelden en toelaten van kinderen op Utrechtse basisscholen in zijn werk gaat. De onderzoekers voerden in de wijken Kanaleneiland, Oog in Al, Tuindorp en Overvecht gesprekken met schooldirecteuren en ouders. Ook bekeken ze beleidsdocumenten en websites van de scholen in de stad.

De insteek van het onderzoek was kijken of het aanmelden van kinderen wel eerlijk verliep, maar de onderzoekers kwamen tot een zorgwekkende conclusie. Kinderen kunnen in Nederland vanaf drie jaar worden aangemeld voor de basisschool, maar er bestaat ook een zogenoemde vooraanmelding. Dat houdt in dat kinderen al op jongere leeftijd kunnen worden ingeschreven. Een aantal scholen in de stad bleek te werken met vooraanmeldingen die automatisch leiden tot toelating van het kind. Daarmee overtreden die scholen de wet.

Uit het onderzoek bleek verder dat scholen op hun website niet helder communiceren over hun toelatingsbeleid. Slechts 11 procent van de scholen communiceerde in juni volledig correct over de procedure van aanmelden en inschrijven.

2 Wat zijn de gevolgen van het huidige aanmeldbeleid?

Het huidige aanmeldbeleid leidt volgens de gemeente tot ongelijke kansen voor kinderen. Er is een tweedeling van kinderen en ouders met verschillende economische achtergronden en kinderen die pas op 3-jarige leeftijd worden ingeschreven, hebben niet meer dezelfde kansen om op een school toegelaten te worden als kinderen die na een vooraanmelding automatisch zijn toegelaten toen ze vier jaar werden.

“De uitkomsten van het onderzoek zijn voor mij onacceptabel. Ieder kind moet zoveel mogelijk gelijke kansen krijgen. Het beleid van scholen rond aanmelden en inschrijven speelt hier een grote rol in”, zei verantwoordelijk wethouder Anke Klein destijds. “Ik heb de schoolbesturen – niet vrijblijvend – verzocht hier met urgentie werk van te maken.”

3 Wat is er na het zorgwekkende rapport van de commissie gebeurd?

Volgens wethouder Klein is het aanmeldbeleid “een taai probleem dat we alleen in partnerschap kunnen oplossen als álle scholen in de stad meedoen”. De gemeente vroeg de schoolbesturen na het verschijnen van het rapport om met verbeteringen aan de slag te gaan, te beginnen met de websites. De communicatie over procedures rond aanmelding en toelating moest zo snel mogelijk in lijn worden gebracht met de wet.

De PvdA kwam vervolgens in september met een initiatiefvoorstel voor een eerlijk en transparant toelatingsbeleid op Utrechtse basisscholen. Het toelatingsbeleid speelt volgens de partij een grote rol in de kloof tussen kinderen van hoogopgeleide ouders en kinderen van ouders met een lagere opleiding. “Het ontbreekt aan goede informatie en heldere communicatie en er is sprake van selectie aan de poort. Het toelatingsbeleid moet radicaal anders zodat ieder kind een eerlijke start krijgt”, aldus de PvdA in september.

In het initiatiefvoorstel staat onder meer dat scholen zich aan de wet moeten houden, wat inhoudt dat kinderen pas vanaf hun derde jaar op een school kunnen worden aangemeld. De partij wilde verder een centraal aanmeldpunt en een centraal aanmeldmoment. Ook zou een aantal groepen kinderen voorrang moeten krijgen: broertjes en zusjes van kinderen die al op een bepaalde school zitten, kinderen met een taalachterstand die voorschoolse educatie hebben gevolgd en kinderen die worden aangemeld op een buurtschool of een school binnen een bepaalde afstand van het huis.

4 Hoe gaat het nieuwe aanmeldbeleid er straks uitzien?

Een groot deel van het initiatiefvoorstel van de PvdA is ook terug te vinden in het plan dat de gemeente Utrecht en de schoolbesturen in januari presenteerden. Het plan moet bijdragen aan ‘gelijke kansen voor ieder kind’, aldus de gemeente. Hester Assen van de PvdA houdt zich al jaren bezig met het aanmeldbeleid. Zij is blij dat het er komt.

“Eindelijk komt er een aanmeldbeleid dat een einde maakt aan schaduwlijsten en eerlijke kansen voor kinderen kan gaan bieden”, aldus Assen. “We vinden het een gemiste kans dat het tegengaan van segregatie niet als doel is opgenomen, want dat is in Utrecht hard nodig. We willen dat kinderen samen naar school gaan, daar wordt de samenleving sterker van, dus daar blijven wij op inzetten. […] Dat dit centrale aanmeldbeleid er nu komt, is echt een ontzettend belangrijke stap.”

Met het nieuwe aanmeldbeleid moeten wachtlijsten en vooraanmeldingen tot het verleden gaan behoren. Alle ouders melden hun kind straks aan via één aanmeldformulier zodra het kind drie jaar wordt. Aangemelde kinderen worden vervolgens tegelijk toegewezen aan de op scholen beschikbare plaatsen. Als een school genoeg plekken heeft, worden alle kinderen geplaatst.

Als er meer aanmeldingen dan plekken zijn, wordt gekeken of er kinderen zijn die voorrang hebben. Dat zijn kinderen die al een broer of zus op een school hebben, maar ook kinderen die risico lopen op een taal- of ontwikkelingsachterstand en naar een voorschool gaan die een samenwerking heeft met de basisschool van de voorkeur. Vervolgens is er nog een voorrangspositie op basis van het woonadres van de ouders. Alle kinderen krijgen op basis van adres voorrang op evenveel scholen.

Na de plaatsing van kinderen die voorrang hebben, wordt, als er meer aanmeldingen dan plekken zijn, geloot. Scholen kijken als alle plekken zijn toegewezen of ze een kind de benodigde ondersteuning kunnen bieden. Voor aanmelding op speciaal onderwijs en de Internationale School Utrecht en voor kinderen die op latere leeftijd van school wisselen, gelden andere afspraken.

De afspraken zijn vastgelegd in een overeenkomst tussen de gemeente en de schoolbesturen. De gemeente verwacht het definitieve besluit van de schoolbesturen in maart. De nieuwe manier van aanmelden zou vervolgens na de zomervakantie in moeten gaan.