Bewoners, ondernemers en bezoekers kampen er al maanden mee: grote overlast in Lombok-Oost. In het gebied rondom de Damstraat, aan het begin van de Kanaalstraat, zorgt een groep overlastgevers voor veel onrust. Wie veroorzaakt die overlast en welke maatregelen neemt de gemeente? Vijf vragen over de onrust in Lombok-Oost.

Vijf vragen over de problemen en maatregelen in Lombok-Oost

Bewoners, ondernemers en bezoekers hebben er al maanden mee te kampen: grote overlast in Lombok-Oost. In het gebied rondom de Damstraat, aan het begin van de Kanaalstraat, zorgt een groep overlastgevers voor veel onrust. Wie veroorzaakt die overlast en welke maatregelen neemt de gemeente? Vijf vragen over de onrust in Lombok-Oost.

Welke groep veroorzaakt de overlast?

De overlast wordt volgens de gemeente veroorzaakt door een groep die in Utrecht al langer voor onrust zorgt. Eerder concentreerde die onrust zich bij het Bollendak op het Stationsplein, maar sinds daar maatregelen zijn genomen lijkt de groep overlastgevers zich verplaatst te hebben naar elders in de stad, waaronder naar Lombok-Oost. Het gaat om ‘veiligelanders’ uit landen buiten de Europese Unie, waaronder Algerije en Marokko, die hier geen kans maken op een verblijfsvergunning.

Burgemeester Sharon Dijksma legde onlangs uit dat deze mensen vaak zeggen dat ze uit Algerije komen, terwijl dat niet het geval is. Ook zijn ze vaak ouder dan ze zeggen. “Het gaat om een groep mensen die helemaal niet op hulp zit te wachten”, zei Dijksma begin deze maand. “Daarbij zien we dat als ze elkaar onderling te lijf gaan met messen, er niet wordt gesproken, ook niet door de slachtoffers en dat men ook weigert om aangifte te doen. Dit is echt een heftige groep. Die trekt zich van God noch gebod iets aan. (…) Deze groep hoort hier niet, die heeft geen rechten, die wil ook geen zorg. Wat ze wel willen is zeer ernstig en dat mogen we niet tolereren.”

Waar bestaat de overlast precies uit?

Ondernemers in Lombok-Oost kampen volgens de gemeente vooral met winkeldiefstallen en berovingen. De burgemeester ging onlangs ook in gesprek met ondernemers uit de buurt. “Deze groep is nietsontziend en bedreigt winkeliers en hun klanten”, zei de burgemeester na haar bezoek. “Winkeldiefstal, berovingen, vechtpartijen en straatintimidatie zijn aan de orde van de dag.” Ook steek- en andere geweldsincidenten komen de laatste tijd relatief vaak voor.

Welke rol spelen verblijfsontzeggingsgebieden in de aanpak?

 De eerste maatregelen tegen overlast werden genomen onder het Bollendak in het stationsgebied. Omdat in eerste instantie op deze plek veel incidenten waren, wees de burgemeester een zogenoemd ‘verblijfsontzeggingsgebied’ aan. Personen die in dat gebied de openbare orde verstoren, krijgen gelijk een tijdelijke verblijfsontzegging. Hoelang die duurt, is afhankelijk van hoe vaak iemand voor overlast zorgt. Deze maatregel van de gemeente lijkt effectief; er werden 298 verblijfsontzeggingen uitgeschreven en er zijn ‘minder grote excessen en incidenten’. Maar er is een vervelend bijeffect: de overlast heeft zich voor een deel verplaatst naar net buiten het stationsgebied, wat het waterbedeffect wordt genoemd.

De problemen concentreren zich nu in Lombok-Oost. “In de periode van 1 september 2021 tot 1 september 2022 waren in de openbare ruimte van de Timorkade 2 meldingen. In de periode 1 september 2022 tot en met 30 augustus 2023 waren er in dezelfde ruimte 55 meldingen, waarvan 53 meldingen direct gerelateerd aan de problematiek van overlastgevende vreemdelingen”, schreef Dijksma op 15 september in een brief aan de gemeenteraad. Om de overlast tegen te gaan, heeft burgemeester Dijksma besloten om ook Lombok-Oost nu ook als verblijfsontzeggingsgebied aan te wijzen. De maatregel in het stationsgebied wordt daarnaast met een jaar verlengd. Ook keert het cameratoezicht aan de Timorkade terug.

Er werden eerder ook al maatregelen genomen. Welke zijn dat?

Het verblijfsontzeggingsgebied en de terugkeer van cameratoezicht volgen op een reeks maatregelen die eerder al genomen werden. Op NS-trajecten tussen Utrecht en Ter Apel en tussen Utrecht en Budel is extra politie ingezet en in het stationsgebied extra handhaving. Ook is er een appgroep met ondernemers in Lombok-Oost en de Ulu-moskee. Politie en handhaving kunnen daardoor sneller aanwezig zijn als iemand op heterdaad wordt betrapt, zo is het idee.

De gemeente is tot slot gestart met een persoonsgerichte aanpak voor vreemdelingen. Deze mensen zijn vaak kort in beeld en hebben geen binding met Utrecht. Vanuit de gemeente Utrecht is er iemand die met deze groep vreemdelingen in gesprek gaat om erachter te komen wat er nodig is om deze personen vrijwillig terug te laten keren naar het land van herkomst. Momenteel lopen er gesprekken en voor zover bekend is er één overlastgever vrijwillig teruggekeerd.

De maatregelen die hierboven zijn omschreven, komen voort uit de ‘Utrechtse aanpak’. Dijksma voert daarnaast gesprekken met de staatssecretaris. Deze samenwerking moet het voor overlastgevers ‘onmogelijk maken door Nederland rond te trekken en daarbij ongrijpbaar te blijven’. De staatssecretaris is ook bezig om overlastgevers terug te sturen naar hun land van herkomst. “Maar dat is niet met een druk op de knop geregeld”, aldus burgemeester Dijksma. “Dat heeft onder meer te maken met dat mensen liegen over hun land van herkomst.” De burgemeester wijst erop dat het in de praktijk lastig is om te achterhalen waar iemand echt vandaan komt. “De contacten met het departement zijn goed, maar ook zij lopen soms tegen bureaucratie op in de landen van herkomst. Het is dus niet zomaar opgelost, maar het moet wel gebeuren.”

Wanneer gaan we iets merken van de maatregelen van de gemeente?

Het is natuurlijk lastig te zeggen of en wanneer de problemen kunnen worden opgelost. Volgens burgemeester Dijksma is er dan ook geen ‘quick fix’. “Het grootste deel van de groep heeft (bewust) geen asielprocedure gestart, heeft geen papieren bij zich, is ongeregistreerd (in Nederland en soms zelfs in heel Europa) en heeft vaak ook helemaal geen ambitie om langdurig in Utrecht of zelfs in Nederland te blijven. Men is zich ervan bewust dat de kans op asiel heel klein is. Ze willen ook vaak niet worden aangesproken en houden bewust hulp af.”