De grote runensteen op het Domplein is geen geheim. Immers kennen veel mensen het kunstwerk, maar weinig mensen hebben een idee van de betekenis van dit wonderlijke gevaarte. Er staat wel een bord bij met enige toelichting, maar daarmee wordt het niet helemaal duidelijk waarom dit ding in het hart van Utrecht staat. Wel blijkt dat die steen wat te maken heeft met de doorbraak van het christendom in Denemarken. 

Omstreeks 720 heeft missionaris Willibrord, bisschop van Utrecht, al enige pogingen gewaagd om het christendom verder te verspreiden in het noorden van Europa, maar met beperkt succes. Zo vertelde hij een verhaal over Helgi de Magere. Dat was een van de eerste Noren die zich op IJsland vestigde en een christen. Op zee bleef Helgi echter om de hulp van Thor roepen. Die god zou immers meer bekend zijn met de navigatie in deze streken.

Het duurde nog zeker 200 jaar voordat er een doorbraak was ten noorden van Nederland in het christendom. Het was de missiebisschop Poppo die omstreeks 950 voor de doorbraak zorgde. Hij werd toegelaten aan het hof van koning Harald Blauwtand van Denemarken. Door een beproeving wist Poppo Harald uiteindelijk te bekeren.

Runen

Vervolgens richtte Harald bij Jelling (Zuid Jutland, Denemarken) een monument op in de vorm van een grote steen, die aan drie kanten is bewerkt. De steen op het Domplein is hiervan een replica. De westzijde is voorzien van een opschrift in runen. Harald eert hierin zijn vader Gorm en zijn moeder Thyrwi en vermeldt dat hij Denemarken en Noorwegen had verworven en dat hij de Denen tot christenen had gemaakt. Bij de Noren was dat kennelijk nog niet gelukt.

Op de zuidoostkant staat een afbeelding van een paardachtig wezen, in strijd verwikkeld met een slang, en op de noordoostkant staat de vroegst bekende afbeelding van Christus in de Scandinavische kunst. Die afbeelding toont Christus niet aan het kruis, maar als triomfator, gereed om de demonen van het heidendom te bestrijden. Dit was kennelijk meer in overeenstemming met de krijgshaftige mentaliteit van de Denen.

De echte steen in Jelling markeert het begin van het christendom en het centrale koninklijke gezag in Denemarken. De huidige Deense koninklijke familie rekent zich ook verwant met Gorm, Thyrwi en Harald.

De replica op het Domplein

De replica is een geschenk ter gelegenheid van het 300-jarig bestaan van de universiteit in 1936. De schenkers waren volgens de toelichting ‘Deense vrienden van Nederland’, onder wie waarschijnlijk prof. dr. L.L. Hammerich, destijds hoogleraar aan de universiteit te Kopenhagen, die toen met 37 andere prominenten een eredoctoraat kreeg. Hij had ervoor gezorgd dat vanaf 1926 het vak Nederlands aan de universiteit te Kopenhagen onderwezen werd.

Het schenken van deze replica wijst mogelijk op de parallel Utrecht – Jelling. Overigens was dit geschenk nu ook weer niet zo uniek. Op de website van het Deens Nationaal Museum is te vinden dat dergelijke replica’s reeds voor 1936 werden geplaatst, onder meer in Parijs, Rouen en San Francisco, evenals nadien in Londen en Tokio. Het zijn kennelijk geliefde en prestigieuze relatiegeschenken.

Rondleiders van Gilde Utrecht vertellen over verborgen en onbekende plekken in de stad.