Het gaat goed met het Utrechts Monumentenfonds. Kreeg de organisatie vorig jaar van minister Jet Bussemaker nog de felbegeerde POM-status (Professionele Organisatie voor Monumentenbehoud), dit jaar is de organisatie genomineerd voor de Hart-Hoofdprijs. Directeur Hilde van Werven vertelt over zeventig jaar monumentenbescherming in Utrecht.

Het Utrechts Monumentenfonds (UMF) staat aan de vooravond van de grootschalige renovatie van een viertal panden aan ’t Hoogt, waar ook het gelijknamige filmtheater gehuisvest is. De directeur kan mooi vertellen over de geschiedenis van veel panden in Utrecht, maar ze weet ook alles over de geschiedenis van het fonds zelfs. De historie van het UMF gaat terug tot de Tweede Wereldoorlog. De oorlog had een verwoestende uitwerking op de schoonheid van de oude stad. Door oprichting van het fonds zetten de gemeente Utrecht en de Vereniging Oud-Utrecht een eerste stap richting actieve monumentenzorg. “Bij het fonds, dat in 1943 opgericht is, konden particulieren een aanvraag doen voor een subsidie voor restauratie van een pand”, vertelt directeur Van Werven. “Zo konden de panden behouden blijven.”

In de jaren ’60 had het UMF ook een belangrijke rol om historisch Utrecht te behouden voor volgende generaties. “Er waren toen bijzondere ontwikkelingen in de stad met weinig aandacht voor erfgoed. Het gemeentebestuur wilde de stad goed toegankelijk maken door een tweebaansweg door de binnenstad aan te leggen. Het UMF is toen op strategische plekken hoekpanden gaan aankopen in de stad.” Het Utrechts Monumentenfonds speelde zo een rol bij het voorkomen van de kaalslag van de binnenstad. Tot in de jaren ’90 kocht het UMF panden aan in Utrecht. Dit resulteerde in de huidige omvang van de stichting met circa 100 panden. Het fonds krijgt geen vaste subsidies maar moet het tegenwoordig vooral hebben van particuliere giften en huuropbrengsten.

Het UMF zorgt ervoor dat al deze panden goed onderhouden worden, verhuurt de panden die ze in bezit heeft en voert eens in de twee jaar een grootschalige restauratie uit. De laatste was die van de Brigittenstraat 20. “Nu is het de beurt aan ’t Hoogt, nummers 4, 6, 8 en 10. Begin jaren ’70 zijn deze panden ook al gerestaureerd en nu zijn ze weer aan de beurt. Het huurcontract met het gelijknamige filmtheater loopt volgend jaar af. De gebouwen zijn toe aan een metamorfose. Wat er precies in gaat komen is nog niet bekend, er wordt een bestemmingsonderzoek gedaan, maar waarschijnlijk wordt het een combinatie van wonen en werken. We willen in ieder geval zo duurzaam mogelijk herbestemmen, zowel in het gebruik als in de materialen.” Van Werven is nu 3,5 jaar directeur bij het UMF, en hoewel ze tegenwoordig veel op kantoor zit gaat ze bij een grote restauratie zoals bij ’t Hoogt ook wekelijks kijken bij de verbouwing. Ze heeft er kijk op, want ze is zelf ook projectleider restauraties geweest bij het fonds.

Duurzaamheid

Het UMF geeft aan duurzaamheid hoog in het vaandel te hebben staan. Vorig jaar kreeg de organisatie uit handen van minister Jet Bussemaker de begeerde POM-status. Het UMF was de tweede organisatie in de provincie die deze status voor Professionele Organisaties voor Monumentenbehoud kreeg. “Daar waren we erg trots op. Wij staan voor kwaliteit en dit was dan ook een bevestiging voor ons werk.” Dit jaar is het UMF genomineerd voor de Hart-Hoofdprijs, een publieksprijs voor meest inspirerende ondernemer. “Ook daar zijn we trots op. De Triodos-bank heeft ons voorgedragen vanwege de meest recente renovatie van de Brigittenstraat 20.” Dit herenhuis met acht appartementen is duurzaam gerestaureerd. “Omdat het een monument is gaat dat niet zo makkelijk, toch is het ons gelukt.”

Op dit moment is het UMF op zoek naar een nieuw pand in Utrecht om aan te kopen. “Dan kijken we vooral naar de monumentale waarde van het pand. Daarbij is een eventuele officiële monumentenstatus niet het belangrijkste, want ook al is iets nog geen monument toch kan het voor ons wel een grote waarde hebben.” Een specifiek pand hebben ze nog niet op het oog: “Maar iets uit de wederopbouwperiode zou wel mooi zijn, dat hebben we nog niet in ons bezit, maar geeft wel een goed beeld van de stad.”

Utrechters die graag in een historisch monumentaal pand willen wonen kunnen ook aankloppen bij het UMF. “We werken met een eigen wachtlijstsysteem van begunstigden en gegadigden. Mensen die ons jaarlijks een financiële bijdrage geven kunnen op de wachtlijst komen te staan wanneer we een pand in de verhuur doen. Soms zijn de wachtlijsten lang, maar soms komen mensen via ons toch redelijk snel aan een woning.” Wonen in een pand van het UMF gaat wel gepaard met wat regels. “Het pand moet natuurlijk wel zo goed mogelijk behouden blijven, maar ook wij begrijpen dat er vooral gewoond moet worden. Dat is toch wel het hoofddoel van de woningen geweest en dat behouden we graag.”