In de rubriek Rauw Utrecht gaat DUIC op zoek naar verhalen uit het ruwe Utrecht om te begrijpen waarom mensen doen wat ze doen. Soms onbehouwen, soms ongezouten en soms onkies; maar altijd een eerlijk verhaal. Eerder spraken in deze rubriek we tatoeëerder Hans en rapper Kippie.

De rush en de kick van het illegaal plaatsen van graffiti: hij kan niet meer zonder. Hij heeft het wel geprobeerd, maar werd er rusteloos van. Alsof hij een alter ego heeft trekt hij al meer dan twintig jaar zo nu en dan ‘s nachts door de stad om zijn territorium af te bakenen op treinen, muren of andere plekken. “Als ik dan een dag later mijn graffiti zie? Heerlijk man.”

Het contrast op deze zonnige middag is groot: van het kraakpand waar hij een aantal grote graffitipieces van zijn hand laat zien, naar het yuppencafé even verderop waar hij een koffie bestelt. “Of is het al tijd voor bier? Twaalf uur, een beetje vroeg misschien. Dan maar koffie.” Om privacyredenen wil hij niet met zijn echte naam in de krant. Die ene alias, Drone, mag worden gebruikt. Die andere naam waar hij ook onder werkt, die mag niet in het artikel. Te gevaarlijk dat de politie hem ergens aan kan linken.

De Utrechtse graffitispuiter behoort inmiddels tot de oude garde van de scène in Utrecht. Hij is inmiddels eind dertig en kwam in de jaren negentig voor het eerst in aanraking kwam met graffiti via de hiphop. Naast de muziekstijl was breakdancen en graffitispuiten onlosmakelijk verbonden met de subcultuur. En Drone kon toevallig vooral goed tekenen. “Alle clichés zijn waar”, merkt hij nuchter op terwijl hij een slok neemt van zijn koffie. “Mijn vrienden gingen rappen, anderen gingen breakdancen en ik ging graffiti doen.”

‘Ik ben ook echt een junkie voor de graffiti’

Rush

Het klinkt als een jeugdzonde, maar nog steeds gaat Drone regelmatig ‘s nachts op pad. Op zoek naar treinen of muren om zijn naam op te spuiten. Vaak niet meer alleen het donker in, maar met zijn ‘crew’. “Er zijn wel gasten die het altijd helemaal alleen doen, maar dat vind ik saai tegenwoordig.” Hij behoort tot de crews IMP of FMS – bekende groepen in Utrecht. Tevens zijn beste vrienden. Hij haalt zijn schouders maar eens op: “Het is ook wel gezellig met een groepje.”

Een beetje de lagere middenklasse, zo omschrijft hij de crews. “Al die jongens hebben een aparte achtergrond. Zelf kwam ik uit een gebroken gezin, maar iedereen had zo zijn problemen. Er zitten wel wat echte randfiguren tussen. Jongens die struggelen met zichzelf en worstelen met hun identiteit. Ik herken dat en ben ook echt een junkie voor de graffiti.”

Drone vertelt niet meer zonder te kunnen: de rush en het gevoel na het zetten van een piece. “Ik denk dat een neuroloog zo kan aantonen wat er in mijn hersenen gebeurt. Als ik mijn naam dan een dag later zie op een trein die station Utrecht Centraal binnenkomt, is het als een orgasme – de allergrootste kick. Ik ben er echt nog steeds verslaafd aan. Heerlijk om mijn territorium af te bakenen. Het is dierlijk gedrag, maar ik heb het nodig.”

Dagelijks en nachtleven

Legaal werk met de spuitbus doet hij ook en hij kan ervan genieten, maar het is een andere tak van sport. “Op een trein zijn er andere kaders. Het moet herkenbaar zijn, mooi en met je eigen handschrift, maar het moet ook snel en er zit spanning op.” Door Instagram (@Drone) en via tussenpersonen doet hij tegenwoordig wel wat commerciële klussen, maar dat blijft een zakcentje.

(tekst loopt door onder foto)

“Ik doe alleen opdrachten waarin ik autonoom kan zijn. Je hebt ze wel hoor spuiters die professioneel zijn geworden. Een vetpot is het niet, maar ze doen wel wat ze echt leuk vinden. Ik heb overdag gewoon een baan en verdien daar genoeg mee om ruimte te maken voor mijn passie.”

‘Je wilt meedoen in de maatschappij, maar je er ook tegen afzetten’

Er is wel een periode geweest waarin Drone vond dat het genoeg was. Zo’n vijf jaar geleden zei hij na het afronden van een studie aan de kunstacademie tegen zichzelf: ‘Ik moet een stap zetten in mijn leven en stoppen met die illegale graffiti.’ Maar hij werd er rusteloos en ongelukkig van. Daarom trok hij ‘s nachts weer zijn spuitbussen. Hij maakt de vergelijking met superhelden in de strips. “Het is een gespleten persoonlijkheid. Net als Batman: overdag is hij Bruce Wayne, maar ‘s avonds is er de donkere kant. Ik ben geen superheld natuurlijk, maar het is dezelfde spagaat. Je wilt meedoen in de maatschappij, maar je er ook tegen afzetten.”

Authenticiteit en individualisme

Maar wat is er dan zo bijzonder aan? “Het is een competitie tussen individualisten. Je vormt groepen om je ego te ondersteunen en laat zien wat je kan aan de buitenwereld. Je komt elkaar tegen op feesten of op plekken waar veel graffiti wordt gezet en iedereen is een soort mini-NSA (de Amerikaanse veiligheidsdienst National Security Agency, red.). Je bent obsessief met elkaar bezig en herkent elkaars handschrift en stijl. Zo kan je berucht worden in de scene. Maar voor mij persoonlijk zit het anders. Het is primair de drift voor het illegale en het verlangen iets moois te maken. Compromisloos en authentiek. Dát is wat mij drijft.”

Authenticiteit staat voorop. Je mag wel commercieel zijn en geld verdienen aan graffiti, maar je moet origineel kunnen blijven. “De drijfveer moet zijn dat je de wereld naar jouw hand zet in plaats van andersom.” Volgens Drone zijn er verschillende bekende mannen met die authenticiteit en een commerciële inslag zoals De Verfdokter, de KBTR en JanIsDeMan. “Ze zijn dan wel commercieel, maar het zijn geen sellouts. Zij hebben streetcred en gebruiken dat om geld te verdienen. Commerciële mensen zonder een achtergrond in het illegale circuit kunnen erop rekenen dat iemand een streep door hun werk zet – al ziet het er vet uit. Zo werkt het gewoon niet.”

(tekst loopt door onder foto)

Je moet je bewijzen voordat je iemand bent in de wereld van de graffiti. Je naam vestigen. Pas dan kan je je meer vrijheden permitteren. Drone vocht zich in die scene, soms letterlijk. “Er zijn wel ruzies geweest. Ik ben bespuugd en beschimpt en heb gespuugd en geschimpt. Er zitten vechters tussen en mensen die echt loco zijn. We schurken tegen de wereld van de hooligans aan: ook daar moet je respect afdwingen. Wat dat betreft lijkt het op elkaar en is er overlap.”

‘Miljoenenschade voor de NS? Man, dat is een fooi voor zo’n bedrijf’

Straatmentaliteit

Treinen, bussen en metro’s, het openbaar vervoer blijft een geliefd doelwit voor illegale graffiti. De rangeerterreinen van de NS worden geclaimd en verdedigd door spuiters op jacht naar een trein. Drone lacht: “Ik kom daar vaker graffitispuiters tegen dan NS-personeel. Dat leidt soms tot conflicten en vechtpartijen. Als er teveel mensen op een plek komen gaat de beveiliging misschien beter opletten of zetten ze een val. Dat moet je niet hebben.” Hij haalt zijn schouders op. “ Dat hoort er allemaal bij.” En de jaarlijkse miljoenenschade voor de NS? “Man, dat is een fooi voor zo’n bedrijf.”

De straatmentaliteit wordt geromantiseerd – dat ziet Drone zelf ook wel in. En natuurlijk, hij vreest soms de gevolgen van zijn illegale gedrag. “Ik ben in het verleden wel gepakt, heb in de cel gezeten en kreeg geldboetes. Nu bedenk ik wel: hoe ga ik het regelen als ik word gepakt. Ik spreek een tijd af met mijn vriendin en als ik er dan niet ben, laat ik me ziek melden. Als mijn werk er dan doorheen prikt. Nou ja, dan word ik ontslagen. Maar het is soms ook bullshit: ik heb gewoon een leven ik wil niet voor die shit opdraaien.”

Zegt zijn vriendin dan niets van zijn illegale activiteiten in het holst van de nacht? “Ze had er – zeker in het begin – wel moeite mee. Maar ze snapt het wel en heeft er denk ik een fascinatie voor. Ze ziet dat het me rustig en gelukkig maakt. Ik ben fitter als ik op een paar treinen mijn naam heb gespoten dan dat ik een nacht heb doorgeslapen. Ik kan het niet loslaten.”