Het mineraalwater van Bar-le-Duc lijkt met die naam afkomstig uit Frankrijk, maar het wordt gewoon uit de grond gehaald op het Utrechtse industrieterrein Lage Weide. Sourcy doet ook buitenlands aan, maar dat wordt gewonnen in Bunnik. Het kraanwater in Nederland, en zodoende ook in Utrecht, staat bekend om zijn topkwaliteit. Maar komt er in Utrecht echt Bar-le-Duc of Sourcy uit de kraan? DUIC ging naar de bron van ons water.

De Utrechtse burgemeester Jan van Zanen was er duidelijk over: “Het lekkerste kraanwater van de wereld komt uit de Utrechtse kranen.” Hij vertelde dit bij de lancering van Eau de Gracht. Richard den Hartog, eigenaar van café ’t College aan de Mariastraat, heeft een manier bedacht om toch nog wat geld te verdienen aan de wens van gasten om kraanwater te drinken. Hij verkoopt het water in flessen met de naam Eau de Gracht. Thuis in zijn badkamer heeft hij een aantal extra kranen geïnstalleerd en is hij urenlang bezig geweest met het vullen van de eerste honderden flessen. Een gat in de markt wellicht, want Utrecht heeft inderdaad topkwaliteit water, al zal 9,50 euro voor een fles met een halve liter kraanwater voor sommige mensen wat prijzig zijn.

In Utrecht wordt het kraanwater verzorgd door Vitens. Zij verkopen het water voor 0,001 euro per liter. Vitens is het grootste drinkwaterbedrijf van Nederland en levert niet alleen aan huishoudens in Utrecht. In totaal krijgen 5,7 miljoen mensen en bedrijven in de provincies Flevoland, Friesland, Gelderland, Utrecht en Overijssel en gemeenten in Drenthe en Noord-Holland bij Vitens hun water. Met circa 1.400 medewerkers, honderd productiebedrijven en een leidingnet van 49.500 kilometer wordt jaarlijks 335 miljoen m³  water geleverd.

Al deze mensen krijgen echter niet hetzelfde water. In de gemeente Utrecht wordt het water uit zeven verschillende bronnen gehaald. Op de website van Vitens kunnen mensen gemakkelijk hun postcode invoeren en krijgen ze te zien waar het water vandaan komt. De burgemeester krijgt, als hij in het stadskantoor een glaasje water bestelt, kraanwater gewonnen in Soestduinen. Zijn water wordt ook wel Soestse Pracht genoemd, duizenden Utrechters drinken dit. Dit is één van de grootste en oudste gebieden waar water uit de grond wordt gehaald door Vitens.

Hoe krijgen wij in Utrecht van dat topwater?

In een opvallend maar anoniem gebouw in Leidsche Rijn staat Maarten Fleuren te turen naar water, miljoenen liters stromen hier door enkele dikke buizen. Deze locatie van Vitens, gebouwd in 2002 staat midden in de Vinex-wijk. Vitens wint er jaarlijks 5 miljoen m³ drinkwater. Hiermee voorziet zij 115.000 inwoners van Leidsche Rijn en omgeving dagelijks van drinkwater. Maarten is waterverdeler bij Vitens. Hij zorgt dat het water altijd op de juiste plek kan aankomen, ook als er ergens storingen zijn of als ergens onderhoud gepleegd moet worden. In het bijzondere gebouw weet hij precies wat er allemaal gebeurt en hoe het water van bron naar drinkglas gaat.

“Het water dat we hier naar boven halen is 250 jaar geleden gevallen als regen. De grond heeft het water gezuiverd; zuurstof, virussen en bacteriën zijn door het natuurlijke proces al niet meer aanwezig in het water.” Rond het metalen gebouw, tussen struiken en spelende kinderen, worden op negen locaties het water naar boven gehaald. Buizen van zo’n twintig centimeter dik gaan meer dan honderd meter de grond in. “Na al die jaren pompen wij het water weer naar boven, en het is door dat natuurlijke proces al heel schoon water. Het verschilt per bron, maar hier in Leidsche Rijn is het al helemaal schoon.”

‘Tussen 7.00 uur en 7.30 uur draaien de pompen hier volop’

Nadat het water uit de grond is gepompt, is het binnen een paar minuten aangekomen bij het hoofdgebouw. In een grote ruimte is een gigantisch waterballet aan de gang. Met enorme hoeveelheden, en de daarbij gepaarde herrie, klettert het water er neer. Als een soort sprinklerinstallatie wordt het water in verschillen bakken gesproeid. “Op deze manier wordt het water belucht. Eenmaal in de bakken zakt het water door een laag van zand. Hier wordt het ijzer eruit gehaald. Hoewel het ijzer niet ongezond is, is het niet gewenst in het water.” Kijkend in de bakken is het ijzer niet in het water te zien. “Maar als je het water een dag laat staan dan wordt het bruin, en dat is niet zo fijn als je de was thuis doet.” Nadat het water belucht en door het zandfilter gehaald is, is het direct klaar voor consumptie. “Maar ook zonder beluchting en met ijzer is het goed te drinken.” Maarten loopt naar een speciale kraan en tapt er een paar glaasjes uit. Het ongefilterde water smaakt inderdaad naar ijzer. “Je wordt er absoluut niet ziek van, maar echt lekker is het ook niet.” In Leidsche Rijn wordt alleen maar wat ijzer uit het water gehaald. Op andere locaties gebeurt er soms meer. Zo kan de hardheid van het water verminderd worden, anders krijgen consumenten veel kalkaanslag in bijvoorbeeld de wasmachine. Het water van Leidsche Rijn is van nature al zacht.

‘De eisen die aan drinkwater in Nederland gesteld worden zijn zelfs hoger dan bij flessen drinkwater’

De waterkwaliteit van Vitens wordt constant gemonitord. Elke dag werken er 130 mensen in een laboratorium in Leeuwarden om te zorgen dat het water zo schoon mogelijk is en onderzoeken ze het water op stoffen die wel of juist niet in het water mogen zitten. Dagelijks worden er monsters naar het lab gestuurd en getest.

Het kraanwater in de gemeente Utrecht komt uit zeven verschillende locaties. Het kraanwater van deze locaties heeft allemaal een eigen naam; De Meern 1927, Soestse Pracht, Beerschoten, Tull en ’t Waal, Groenekan, Utrechtse Heuvelrug en Leidsch Zacht. De namen zijn bedacht om Utrechters bewuster te maken van de herkomst van het eigen water. “Want hoe vanzelfsprekend het ook lijkt dat we schoon kraanwater hebben, we moeten niet vergeten dat we er hard voor werken en dat we die bronnen moeten beschermen.” In heel Nederland heeft Vitens op deze manier honderd merken kraanwater van honderd verschillende locaties.

Waterverbruik

Het water dat door de zandfilters is gegaan bij de bron in Leidsche Rijn gaat daarna dus onder naam Leidsch Zacht richting de kranen van Utrechters. Het waterverbruik in Nederland is niet constant hetzelfde. Om het verschil in waterverbruik op te vangen zijn er twee enorme voorraadkelders te vinden in het gebouw. “In de nacht wordt er wel wat water verbruikt maar geen enorme hoeveelheden. In de ochtend zien we rond 6.00 uur dat de eerste mensen opstaan. Tussen 7.00 uur en 7.30 uur draaien de pompen hier volop, dat is echt het piekmoment van de dag.” De watervoorraadkelders zorgen ervoor dat er dan ruim voldoende water is, er wordt namelijk meer water verbruikt dan dat er opgepompt wordt. Aan het waterverbruik is goed te zien wat de inwoners van Leidsche Rijn aan het doen zijn. “Het WK voetbal is daar vooral een goed voorbeeld van. Nederland doet nu niet mee, maar anders is er precies te zien wanneer er gevoetbald wordt. Een kwartier voor een de start van een wedstrijd wordt er veel meer water verbruikt, dan 45 minuten weinig, dan een kwartier weer veel en dan 45 minuten weer weinig. En als er verlengd wordt dan zien wij dat ook meteen.”

Vanuit de voorraadkelders gaat het water naar meer dan 100.000 inwoners in de wijk. In maximaal 24 uur tijd heeft het water een reis afgelegd van meer dan honderd meter onder grond naar een glas of douche van een bewoner van de wijk. “En dit is topkwaliteit water”, vertelt Maarten. “In Nederland hebben we het beste kraanwater van de wereld. Overal in het land is het goed te drinken. Dit komt niet alleen door het schone grondwater, maar ook door het beheer en het onderhoud van de volledige keten. De eisen die aan drinkwater in Nederland gesteld worden zijn zelfs hoger dan bij flessen drinkwater. Alleen is kraanwater stukken duurzamer.”

Woon je in Tuindorp? Dan komt je water uit de Soestduinen. Woon je bij Strijkviertel? Dan komt je water uit De Meern 1927. Woon je in Overvecht? Dan komt je kraanwater uit Groenekan. Woon je in Oud Hoograven? Dan heb je goede kans dat het water uit Bunnik komt. Op de website van Vitens kan iedereen zijn postcode invullen om te zien waar het eigen kraanwater vandaan komt. Maar komt er ook ergens Bar-le-Duc of Sourcy uit de kraan? Maarten vertelt: “Het water dat in de bron van Bar-le-Duc op Lage Weide stroomt, is ook gewoon het water wat we hier in Leidsche Rijn uit de grond halen. Daar zit geen verschil in. En dat is ook zo voor Sourcy in Bunnik.”