Eind 2006 werd hij gepresenteerd, een lijst met vijftig ‘vensters’ op de geschiedenis, genaamd de Nationale Canon. Ieder venster behandelde een onderwerp uit de Nederlandse geschiedenis waarover iedere inwoner van ons land iets zou moeten weten. En die canon zou als leidraad gaan dienen voor het geschiedenisonderwijs.

Dat onderwijs bleek, na onder andere onderzoeken onder bijvoorbeeld parlementariërs, danig tekort te schieten. Bovendien moest de Nationale Canon inspiratiebron gaan worden voor lokale en provinciale lijstjes van hoogtepunten. Die canons zijn er gekomen, ook in Utrecht, zowel erg lokaal als regionaal. En sinds dit voorjaar is er een boek met een Utrechtse canon die de hele provincie bestrijkt, geschreven door de historicus Anne Doedens. Net als de landelijke canon heeft Doedens vijftig vensters gekozen, beginnend bij de grafheuvels in onze provincie en eindigend met ‘Sport in Utrecht’.

Nu weet ik wel het een en ander over de Utrechtse historie, maar vooral over die van de stad. Het aardige van dit boek is dat ook de provincie erbij betrokken wordt, en dat ik nu meer te weten ben gekomen over bijvoorbeeld de kei van Amersfoort, de tabaksteelt in het oosten en de hernhutters in Zeist. Heerlijk is ook dat ieder venster maar een paar pagina’s beslaat. Zo kan ik voor het slapen gaan nog even lezen over de schilderingen in de kerk van Westbroek en over de Moderne Devotie, om een paar dagen later te duiken in de lusthoven op de Heuvelrug of te leren over de patriotten en de Franse tijd. Het beeldmateriaal is goed gekozen; soms zijn het overbekende plaatjes, andere keren verrassingen uit plaatselijke archieven. Het document dat me nog het meeste trof was een tekeningetje onder aan een document uit het Nationaal Archief. Het stelt de grens voor tussen Holland en ’t Sticht in 1472. En reken maar van yes dat daar door de eeuwen heen veel over te doen is geweest. Zelfs nu nog speelt die grens een rol: in het boek zijn bijvoorbeeld de van oorsprong Hollandse steden IJsselstein, Oudewater, Vianen en Woerden opgenomen.

Anno 2013 horen die nu eenmaal bij Utrecht! Loosdrecht ontbreekt dan weer: hoewel het eeuwenlang binnen ’t Sticht viel, doet het dat nu niet.
Ik heb ook wat kritische opmerkingen: zo’n canon zou in principe gericht moeten zijn op een groot publiek. Het taalgebruik en de redeneringen vergen echter wel het een en ander van de lezer: voorkennis is hier niet altijd overbodig. Dan zijn sommige vensters wel over een heel erg lange periode uitgerekt, en er zijn soms teveel onderwerpen bij elkaar in één verhaal gepropt. Neem bijvoorbeeld venster 29, waar het gaat over tabak, vis en wol van 1615 tot 1979. Ik had liever wat meer over de vis van Spakenburg en de tabak van het oosten van de provincie in aparte verhalen gelezen. Ook Belle van Zuylen moet haar venster delen, terwijl de (oer)oude kerken van de provincie, die we toch in de rest van Nederland ook hebben, een eigen venster krijgen.

Dit gezegd hebbende, vind ik deze canon toch een heerlijk boek, dat ik graag in de kast zal houden, om in de toekomst nog weer eens even te kunnen opzoeken hoe het ook al weer zat. Ieder venster eindigt bovendien met een paar suggesties voor verder lezen, dus ook wie dieper de materie in wil, komt aan zijn trekken! Een aanrader, zeker voor de komende feestdagen.
Anne Doedens, Geschiedenis van Utrecht. De canon van het Utrechtse verleden, isbn 978 90 5730 902 1, prijs € 29,95.