Begraafplaats Sint Barbara, aangelegd in 1875, is de laatste rustplaats van veel Utrechters, bekende en minder bekende. Kunsthandelaar Marcel Gieling komt graag in deze oase van rust met haar de enorme verscheidenheid aan graven die, verspreid over ruim een eeuw, een tijdsbeeld laten zien. Gieling neemt ons mee naar deze bijzondere plek vlakbij het Wilhelminapark en ontrafelt haar geheimen. Dit keer: Een kunstwerk door de natuur gevormd.

Op een van mijn wandelingen over Sint Barbara viel mijn oog op een gedenkbeeld waar, bij nader inzien, geen kunstenaar aan heeft gewerkt. Het bleek een door de natuur gevormd stuk drijfhout.

Niet op elk gedenkbeeld hoeft een naam te staan, dat blijkt. Soms doet de natuur wat een mensenhand niet kan en wordt je verrast door de vorm en materiaal. Mag je dit dan wel een kunstwerk noemen? Ik stelde deze vraag aan mijzelf en gaf zelf ook het antwoord. Ja dus! Dit sculptuur komt los van de ondergrond door middel van twee stalen pennen die op een plaatstalen ondergrond zijn gelast. Het plaatstaal rust op een vierkante console van hardsteen. Het geheel is ongeveer 170 cm hoog.

Dit gedenkteken is misschien over een periode van honderden jaren gevormd. Het heeft ergens in het water gedreven, is op een onbekende rivieroever aangespoeld waar zand het heeft gezandstraald om daarna weer in het water terecht te komen. Een cyclus die zich in tal van jaren zal herhalen. Onder dit mooi gevormde gedenkteken had ook een gracieus geschreven handtekening kunnen staan, maar de natuur signeert niet.

Drijfhout kan afkomstig zijn van resten van gezonken schepen, bomen of een verloren lading van schip. Als het nog in het water drijft, voor het ergens definitief aanspoelt, dient het als een schuilplaats en voedselbron voor vissen. Bacteriën breken het hout af en zetten het om in voedingsstoffen. Eenmaal definitief aangespoeld kan het door vogels en/of planten als schuilplaats worden gebruikt.

Drijfhout komt in sommige gebieden veel voor, in Nieuw- Zeeland bijvoorbeeld. Het spreekt voor zich dat niet ieder stuk drijfhout als een kunstwerk is gevormd. Het kost lokale ‘rapers’ soms dagen voor er een geschikt stuk wordt gevonden.

Symbool

Als gedenkteken kan je aan dit door de natuur gevormde gedenkteken ook een symbolische waarde toekennen. De boom waarvan het hout afkomstig is staat voor het eeuwige leven. Met zijn takken reikt hij hoog in de lucht en hij voedt zich met wortels diep in de grond. Een symbool voor het leven zelf!

Het is mooi dat op een, van oorsprong katholieke, begraafplaats plaats is voor herdenkingsuitingen met een divers karakter. Het is dan ook de diversiteit op St. Barbara die blijft boeien. Iedere wandeling over deze oase van rust voelt als een nieuwe ontdekkingstocht die steeds weer verrassende gedenkbeelden laat zien.

Drijf- en versteend hout wordt de laatste jaren veel gebruikt voor decoratieve doeleinden in huis. Het is (onder andere) te koop bij de wat exclusievere woonwinkels. Dit gedenkteken is gekocht, zo blijkt bij navraag, bij de firma Xyleia in Heeten, een klein dorpje dicht bij Deventer.

Meer weten over Sint Barbara: www.begraafplaats-sintbarbara.nl