Begraafplaats Sint Barbara, aangelegd in 1875, is de laatste rustplaats van veel Utrechters, bekende en minder bekende. Kunsthandelaar Marcel Gieling komt graag in deze oase van rust met haar de enorme verscheidenheid aan graven die, verspreid over ruim een eeuw, een tijdsbeeld laten zien. Gieling neemt ons mee naar deze bijzondere plek vlakbij het Wilhelminapark en ontrafelt haar geheimen. Dit keer: Jongleren

Een beetje vreemde aanhef misschien, maar de bijgaande foto verduidelijkt. Vijf open ringen, van groot naar klein eindigend in een kleine, rood gespoten ronde schijf. Natuurlijk staan deze ringen symbool voor iets dat veel heeft betekend voor de overledene, maar zeker ook voor de nabestaanden. Jongleren, het heeft ongetwijfeld te maken met circus of theater. Ik vind het een prachtig gedenkteken.

Dit monument is gemaakt uit zogenoemd Cortenstaal. Dit staal heeft een typische, bijna oranjekleur. Aan het staal is onder andere, koper, nikkel, fosfor en silicium toegevoegd waardoor het veel langzamer oxideert dan gewoon staal. Het hoeft dan ook niet geschilderd te worden. Cortenstaal kan goed worden gecombineerd met diverse soorten natuursteen.

Circus

Dit circa 125 cm hoge gedenkteken rust op een grondplaat, gemaakt uit hetzelfde staal. De onderste cirkel van dit monument lijkt uit de grondplaat gezaagd en richt zich schuin op. Daarop zijn trapsgewijs drie, steeds kleinere opengewerkte, ringen geplaatst. De ringen eindigen in een, in rode verf geschilderde, gesloten schijf. Bij navraag blijkt het rood te staan voor het rood dat in circussen veel wordt toegepast. Het monument blijkt op ‘maat’ gemaakt. Het circus speelde een grote rol in het leven van de overledene. Op de grondplaatplaat zijn data en naam van de overledene, ook in Cortenstaal, als applicatie aangebracht.

Dit zeer persoonlijke monument is gemaakt door de in Tilburg werkzame kunstenaar Maarten Fleuren. De kunstenaar studeerde in 1988 af aan de Academie Sint Joost in Breda. Sinds 1995 legt de kunstenaar zich als specialisatie toe op het maken van herdenkingskunst. Hij ontwerpt en maakt ambachtelijk grafkunst in veel verschillende materialen. De kunstenaar neemt niet het materiaal, maar het idee als leidraad, als hij aan een ontwerp begint. Het maken van grafkunst in opdracht is een vertrouwenskwestie en hij ervaart de gesprekken in aanloop tot het ontwerp als zeer intensief. Er komen veel emoties vrij, maar het eindresultaat na plaatsing geeft veel voldoening en ervaart zijn werk als erg zinvol.

Materiaal

Persoonlijke grafmonumenten en gedenktekens worden steeds persoonlijker. In mijn zoektocht naar de makers van monumenten kom ik veel kunstenaars tegen die zich specialiseren in het maken van persoonlijke herinneringen. Maarten Fleuren is in zijn ideeën net zo veelzijdig als de materialen waarmee hij werkt. Naast veel soorten natuursteen, ijzer, brons en beton past hij ook hout toe. Niet direct een materiaal waar je in ons klimaat snel aan denkt. De kunstenaar gebruikt hiervoor FSC-hardhout. FSC is een keurmerk voor verantwoord gekapt (hard) hout. Niet alle houtsoorten zijn duurzaam genoeg voor toepassing in de Hollandse buitenlucht. Houtsoorten die wel geschikt zijn dragen exotische namen als: Bankirai, Angelim en Vermelho. Hout van de juiste hardheid (klasse 1) blijft onbeschilderd, veertig jaar overeind.

Op Sint Barbara zijn er, naast hoogte en breedte, nauwelijks restricties voor het plaatsen van een gedenkteken. Het maakt deze begraafplaats mede daarom zo aantrekkelijk om er een wandeling te maken. Het monument ‘Jongleren’ is bijzonder maar op St. Barbara niet uitzonderlijk.