De getekende stad Utrecht: de werken van Pieter Saenredam De getekende stad Utrecht: de werken van Pieter Saenredam

De getekende stad Utrecht: de werken van Pieter Saenredam

De getekende stad Utrecht: de werken van Pieter Saenredam
Op dit moment is de tentoonstelling De getekende stad te zien, met de topstukken uit de tekeningencollectie van Het Utrechts Archief. De komende weken lichten we een aantal tekeningen en kunstenaars uit in DUIC. Deze week: de Utrechtse werken van Pieter Saenredam

Op dit moment is de tentoonstelling De getekende stad te zien, met de topstukken uit de tekeningencollectie van Het Utrechts Archief. De komende weken lichten we een aantal tekeningen en kunstenaars uit in DUIC. Deze week: de Utrechtse werken van Pieter Saenredam

De Hollandse meester Pieter Jansz. Saenredam (1597-1665) is wereldberoemd vanwege zijn kerkinterieurs. Hij maakte warme, sfeervolle schilderijen en legde de gebouwen hierbij zeer nauwkeurig vast. Hierdoor zijn de schilderijen niet alleen mooi, maar ook historisch waardevol.

Saenredam woonde vrijwel zijn hele leven in Haarlem, maar op veel van zijn werken staan gebouwen uit Utrecht. In 1636 vertrok hij tijdens een grote pestepidemie in zijn woonplaats namelijk naar Utrecht, waar hij maandenlang zou verblijven. Waarschijnlijk kwam hij naar Utrecht om de prachtige Mariakerk vast te leggen, maar hij maakte nog veel meer tekeningen, die uiteindelijk grotendeels door het Utrechtse stadbestuur werd aangekocht. Hierdoor bewaart het Utrechts Archief nu de grootse collectie werken van Saenredam ter wereld.

De Mariakerk
De Mariakerk bestaat nu niet meer, maar door de tekeningen van Saenredam kunnen we nog steeds goed zien hoe dit gebouw eruit zag. De kerk werd in de elfde eeuw gebouwd op de huidige Mariaplaats. De westgevel had een opvallend Romaans, bijna Italiaans uiterlijk. In de 17e eeuw was de kerk al in verval, zoals te zien is aan de begroeiing op het gebouw op de tekeningen van Saenredam. Hij maakte een aantal prachtige tekening van de Mariakerk, die hij later uitwerkte naar olieverfschilderijen.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Gezicht op de Mariakerk: het koor en het transept uit het noordoosten. Bron: Het Utrechts Archief

Deze tekening uit juli 1636 is nu in het archief te zien. Directeur Martine Gosselink van het Mauritshuis koos het werk als haar favoriet in de tentoonstelling De getekende stad: “Alle schilderachtge details zijn ongelofelijk precies in beeld gebracht door Saenredam, dat maakt de tekening zo aantrekkelijk. Maar wat de tekening voor mij extra bijzonder maakt, is dat we in het Mauritshuis Saenredams schilderij hebben dat erop is gebaseerd. Het hangt bij ons in de Vermeerzaal naast het Gezicht op Delft.”

De kerk had in de tijd van Saenredam al geen religieuze functie meer, maar was wel toegankelijk voor de kunstenaar, want hij legde het interieur ook gedetailleerd vast op meerdere tekeningen. Saenredam bracht niet alleen de Mariakerk, in beeld, maar ook de Jacobikerk, Catharinakerk, Janskerk, Buurkerk, Pieterskerk en de Domkerk.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Bron: Mauritshuis, Den Haag

 Perspectief
Saenredam staat bekend om het waarheidsgetrouwe perspectief in zijn schilderijen. Bij het maken van een schilderij begon hij met een schets van het kerkgebouw, gevolgd door een lijntekening en tal van detailtekeningen, bijvoorbeeld van de zuilen. In zijn atelier maakte hij op basis van de tekeningen een olieverfschilderij, soms pas jaren later. Deze tekening van de Domkerk is bijzonder omdat het een van de weinige afbeeldingen is met een goede weergave van de ruimte vóór de grote storm van 1674. Het schilderij dat hij ervan maakte is waarschijnlijk verloren gegaan.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Interieur van de Domkerk te Utrecht: het schip en het koor uit het westen. Bron: Het Utrechts Archief

Op de tekening zien we de kerk in de oorspronkelijke staat. Het is een van de weinige gedetailleerde beelden die er van het middeleeuwse middendeel (het schip) van de Domkerk zijn. Maar de tekening is meer dan alleen een schets voor een schilderij, zo vertelt beeldspecialist Kathleen Verdult van Het Utrechts Archief: “Het is een prachtig werk dat de gotische Domkerk monumentaal weergeeft. De tekeningen van Saenredam zijn geen eenvoudige studies, maar op zichzelf staande kunstwerken. Het is een feest om ze nu in het echt te kunnen bekijken!”

Tentoonstelling De getekende stad / Het Utrechts Archief /  Hamburgerstraat 28, Utrecht  

In samenwerking met Het Utrechts Archief.

 

2 Reacties

Reageren
  1. Gerry Jöris

    Ik heb de beide boeken meteen besteld. Prachtig, een geweldig bezit. Wel even een rib uit mijn lijf maar voor een oud-Utrechtse (Wijk C)zeker de moeite waard.

  2. Marcel Gieling

    Het is bijna surrealistich om te zie hoe onze stad er ooit heeft uitgezien. Prachtige tekeningen van grote meesters.

Plaats een reactie

Lees voor u reageert onze algemene voorwaarden. Alle reacties worden vooraf gemodereerd. Uw IP adres is geregistreerd (wordt niet gepubliceerd).