De kracht van bloemen: associaties rondom de tentoonstelling Flower Power | De Utrechtse Internet Courant De kracht van bloemen: associaties rondom de tentoonstelling Flower Power | De Utrechtse Internet Courant

De kracht van bloemen: associaties rondom de tentoonstelling Flower Power

De kracht van bloemen: associaties rondom de tentoonstelling Flower Power
Lente, kleur, vrolijkheid. Natuur, fruit, stillevens. Gordijnen, behang, jurken. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Het zijn allemaal associaties met bloemen die de afgelopen dagen in mijn hoofd opkwamen. Afgelopen vrijdag woonde ik namelijk de opening bij van de tentoonstelling Flower Power, in Museum Oud Amelisweerd (MOA). Hoewel de titel aan de jaren ’60 doet denken, toont de expositie werken met bloemen uit 400 jaar kunst- en wetenschapsgeschiedenis. De werken zijn bovendien afkomstig uit tal van Utrechtse musea en instellingen. Tegen de achtergrond van het fameuze behang in het landhuis ontstaan door de gebloemde werken allerhande spannende en prachtige combinaties, associaties en betekenislagen.

Lente, kleur, vrolijkheid. Natuur, fruit, stillevens. Gordijnen, behang, jurken. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Het zijn allemaal associaties met bloemen die de afgelopen dagen in mijn hoofd opkwamen. Afgelopen vrijdag woonde ik namelijk de opening bij van de tentoonstelling Flower Power, in Museum Oud Amelisweerd (MOA). Hoewel de titel aan de jaren ’60 doet denken, toont de expositie werken met bloemen uit 400 jaar kunst- en wetenschapsgeschiedenis. De werken zijn bovendien afkomstig uit tal van Utrechtse musea en instellingen. Tegen de achtergrond van het fameuze behang in het landhuis ontstaan door de gebloemde werken allerhande spannende en prachtige combinaties, associaties en betekenislagen.

Bloemen behoren al millennia tot ons dagelijks leven, maar de betekenis die aan bloemen is gegeven, is in de loop der eeuwen veranderd en kan sterk variëren, al naar gelang de context. Daarbij spelen associaties vaak een belangrijke rol. Denk aan het behang uit de eerste regel van dit blog; mijn associaties rondom bloemetjes en behang zijn misschien niet de uwe. Al bij de eerste openingswoorden vrijdag begon dat associëren in mijn brein. De voorzitter van het bestuur van MOA begon namelijk met een gedicht van (de Utrechtse) Esther Jansma, ‘Aardappelen zijn belangrijker dan rozen’. Kort tevoren had een Iers volksliedje geklonken. En daar gingen mijn hersencellen: ‘wat heeft een Iers volksliedje met de tentoonstelling te maken. Ah, aardappels. Ierland, aardappelziekte, aardappels, nachtschade, bloemetjes’. (U moet weten, Ierland werd rond 1850 getroffen door de grootste hongersnood uit haar geschiedenis, mede veroorzaakt door het mislukken van de aardappeloogsten als gevolg van een aardappelziekte. Dat is de reden dat zoveel Ieren naar Amerika trokken, op zoek naar een beter bestaan.)

Insecten lokken en speculatieobject

De praatjes die volgden op die van de voorzitter leverden weer diverse andere informatie op over bloemen. Zo leerde ik onder andere dat tot de late 18e eeuw bloemen gezien werden als door God geschapen om de mens te behagen met hun geur en schoonheid. Toen de Brandenburgse theoloog Sprengel in 1793 opperde dat bloemen een heel andere functie hadden, namelijk om insecten aan te trekken voor de voorplanting van de plant, werd hij dan ook niet geloofd. Zelfs de bekende dichter Goethe verklaarde Sprengel voor gek, en stelde dat de natuur zich als een kunstenaar gedraagt, niet als een werkman. De theorieën van Darwin gaven Sprengel echter decennia later gelijk, en de bloem was in de loop van de 19e eeuw niet alleen meer een uiting van kunstzinnigheid, maar werd ook wetenschappelijk studieobject. De wetenschappelijke bloemmodellen uit het Universiteitsmuseum van rond 1900 die in MOA opgesteld staan, vormen dan ook een van de mooiste installaties op de tentoonstelling. En dat ze in de keuken staan, is vast ook niet toevallig – bloemen, planten, groente, eten, keuken.

Wetenschappelijke bloemmodellen in de keuken van MOA. Foto Mariëlla Beukers

Een andere spreekster, hoogleraar Joyce Goggin, had het tijdens de opening onder andere over de tulpenkoorts die in de 17e eeuw heel wat slachtoffers maakte. Om die gebeurtenissen even kort samen te vatten: tulpenbollen kwamen in de 16e eeuw voor het eerst vanuit Turkije naar Nederland. In de eeuw erna waren tulpen en vooral uitzonderlijke en zeldzame bollen zo populair dat tulpenbollen zelfs speculatieobject werden. Enorme fortuinen werden ermee gewonnen, maar vooral verloren. De bloembol als voorloper van de bitcoin!

Voortplantingsorgaan van de plant

De belangrijkste associatie, of misschien liever overpeinzing, die ik van de opening en het bezoek aan de tentoonstelling meenam, was echter deze: de bloem is biologisch gezien niet meer dan het voortplantingsorgaan van een plant. Vorm, geur en kleur zijn middelen om insecten te lokken, zodat deze stuifmeel kunnen verspreiden. Bloemen zijn dus bij uitstekend gelinkt aan voedselproductie. Wat apart dan eigenlijk, dat wij bloemen zelden tot nooit meer associëren met voedsel. Oké, een enkeling frituurt auberginebloemen of garneert zijn salade met wat Oostindische kers. Maar bloemen zijn eigenlijk geheel van onze tafel verdwenen. In tegenstelling tot vroeger. In de Renaissance waren salades met eetbare bloemen aan de Italiaanse hoven uitermate populair. In Holland kwam goudsbloemen als kleurmiddel in de roomboter terecht. Gesuikerde echte viooltjes versierden het gebak. Van viooltjes werd zelfs siroop gemaakt, zo lees ik in Utrechts oudste kookboeken. Daarnaast vormden bloemen vaak een belangrijk ingrediënt van kruidendrankjes en medicijnen. Ik sluit deze blog vol bloemige associaties dan ook af met een prachtig recept voor een kruidendrank uit het archief van de familie Martini Buys, met daarin diverse bloemen. En ik raad u vervolgens met klem aan de tentoonstelling Flower Power in Museum Oud Amelisweerd te gaan bezoeken. Ik ben benieuwd met welke associaties u thuiskomt!

 

geen Reacties

Reageren

Er zijn nog geen reacties geplaatst.

Plaats een reactie

Lees voor u reageert onze algemene voorwaarden. Alle reacties worden vooraf gemodereerd. Uw IP adres is geregistreerd (wordt niet gepubliceerd).