De afgelopen maanden heeft DUIC onderzoek gedaan naar een ogenschijnlijk Utrechts stadsgezicht dat in het Louvre hangt: ‘L’Oude Gracht à Utrecht’. Het schilderij werd omstreeks 1782 gemaakt door de tegenwoordig relatief onbekende kunstschilder Johannes Huibert Prins. Het schilderij is omgeven met raadsels. DUIC heeft een hoop nieuwe informatie boven water kunnen krijgen, maar er zijn nog een aantal onduidelijkheden. En daarom doen we een oproep aan onze lezers.
De voorstelling op het schilderij bevat elementen die doen denken aan Utrecht, zoals de Vismarkt, de Kalisbrug en de Maartensbrug. Maar dit stukje van de stad is er niet één op één in te herkennen. Het schilderij is een samengesteld beeld met enkele Utrechtse elementen, maar de titel ‘L’Oude Gracht à Utrecht’ lijkt wat kort door de bocht. Wie de eigenaar van het schilderij is, is ook niet bekend.
Roofkunst Tweede Wereldoorlog
Het schilderij is roofkunst, het werd in de Tweede Wereldoorlog in Frankrijk verworven door de bekende nazi-kunsthandelaar Hildebrand Gurlitt. Het schilderij was onderdeel van de collectie kunst die in Hitlers Führermuseum had moeten komen te hangen. Het museum is er nooit gekomen en het schilderij werd na de oorlog terug naar Frankrijk gehaald.
Sinds 1950 is het werk in museum Louvre in Parijs, waar het wordt tentoongesteld in een klein zaaltje voor kunst die wacht op terugkeer naar de rechtmatige eigenaar of zijn/haar nazaten.
De afgelopen maanden heeft DUIC onderzoek gedaan naar wat er op het schilderij te zien is, wat de herkomst van het schilderij is en hoe het leven van de schilder verlopen is. We doken de archieven in, brachten een bezoek aan Parijs en spraken een aantal experts. In de komende weken publiceren we meerdere verhalen over dit onderzoek en onze bevindingen. Er zijn echter nog verschillende dingen onduidelijk. Daarom doen we nog een laatste oproep.
Oproep
We komen graag in contact met mensen die meer weten over de herkomst van dit schilderij of over de voorstelling die erop te zien. Ook mensen die andere informatie hebben die ons weer verder kan helpen, zijn uitgenodigd om zich bij ons te melden. Contact opnemen of informatie toesturen kan via het e-mailadres redactie@duic.nl onder vermelding van ‘Onderzoek schilderij’.
Foto van het schilderij in hoge resolutie is hier te vinden.
19 Reacties
ReagerenIn het Utrechts Archief zijn op dit moment veel tekeningen van Utrecht te zien uit dezelfde periode. Misschien is daar een vergelijkbaar stadsgezicht bij?
Hitler had beter kunnen blijven schilderen, dan had hij nu misschien in het Louvre gehangen.
Fantasiewerkje van Johannes Huibert Prins a.k.a. Prinsie de Fantast.
Ik zou er niet teveel aandacht aan besteden.
Rechts lijkt wel het stadskasteel Oudaen
Maar Oudaen staat niet in het water
Het lijkt me niet in Utrecht: er zijn geen werfkades te zien, en de brug en trap zijn niet in baksteen, maar in grote gehakte stenen die je veel meer in het zuiden ziet.
Is het eigenlijk wel Utrecht?
Het enige wat aan de oude gracht doet denken zijn de twee bruggen waarvan er eentje een theehuis/kiosk heeft. Maar dat hadden andere Nederlanse steden toen ook.
Wie/wat zijn/waren Van der Heyden en de Berckeyde?
Gesloopte gebouwen, net zoals al die andere gebouwen, kademuren op het schilderij die schitteren door afwezigheid anno 2024?
Is dit niet het zicht vanaf de stadshuisbrug op de vismarkt, links paleis het lofen?
Op de achtergrond de Maartensbrug, met ernaast de lijnmarkt met het oorspronkelijke grote huis wat nr 2-4-6-8 tezamen was.
Aan de labels op de achterkant te zien is de titel pas recent L’Oude Gracht à Utrecht, oudere labels meer generiek ville hollande par un canal.
Zoals het bijschreeft aangeeft in de stijl van Van der Heyden, guis links lijkt ook wel wat op De stenen brug van Jan van der Heyden, een fantasienlocatie
Dit schilderij van een amsterdamse gracht van latere tijd lijkt dezelfde inspiratiebron te hebben maar met andere bebouwing:
https://moinat.com/en/painting—landscape/38135-tableau-huile-sur-toile-avec-cadre-bois-dore-sculpte-canal-dutch-amsterdam-signe-kasparus-19eme-21282.html
Maarten van Rossum wellicht als deskundige? Hij heeft overal verstand van!
Gelijkenissen zijn er inderdaad @Abe, maar ook wat verschillen. Het internet zegt dat ook deze Kaspar Karsen fantasiebeelden schilderde, maar hij leefde na Johannes Huibert Prins, die misschien een grote bron van inspiratie was (om het nog net geen plagiaat te noemen).
Lijkt op een vrije interpretatie van de Vismarkt (zie hal op de brug).
Inderdaad lijkt het op dit stukje met wellicht wat verdwenen bebouwing.
https://www.google.com/maps/@52.0911745,5.1201794,2a,75y,169.94h,83.47t/data=!3m6!1e1!3m4!1srun3em_rL8fIxin0DqbAgA!2e0!7i13312!8i6656?entry=ttu
Toren ziet er meer uit als de torens bij de stadsbuitengracht op bv de tekeningen van Saenredam dan dat die op de Oudegracht zou staan.
Dit soort stadsgezichten zijn niet bedoeld als topografische/fotografische weergave.
Zo is er een schilderij met een rijtje Amsterdamse grachtenpanden aan een stadsbuitensingel met weilanden aan de overkant !
Het lijkt meer een samenstelsel van verschillende situaties; en dan waarschijnlijk deels overgenomen van oudere afbeeldingen.
De brug met twee ongelijke bogen en een tweede brug erachter plus marktgebouwtje erop en een stukje werf ernaast lijkt inderdaad erg op de vismarkt. Maar met duidelijke verschillen (natuursteen i.p.v. baksteen bijv.).
De werfkelders zijn natuurlijk typisch Utrecht maar hier dan zonder werf!
Het torentje doet me denken aan de hoek Drift/Jansdam. Maar het is een heel ander 16de -eeuws torentje. Zeker geen stadstoren maar eerder een woonhuistorentje. Met wat zoeken is de oorsprong misschien wel te achterhalen.
Maar, wie weet, misschien is het wel gewoon Delft of Gent of Brugge?
En het ‘witte’ classicistische herenhuis links zal ook best een bestaand huis kunnen zijn (geweest?) Het lijkt me echter niet erg Utrechts. Wie herkent het ?
De naam van de schilder is in het Nederlands geschreven maar La Haye en L’Oude op z’n Frans. Misschien is het schilderij een herinnering aan de Stad Atrecht uit de Middeleeuwse tijd van de Unies van Atrecht en Utrecht. Later is Atrecht door de Fransen omgedoopt in Arras.
De stenen brug met bogen leidt naar een Middeleeuws kasteel dat zo nooit in Utrecht gestaan heeft met dat puntdakje. Achter de brug zie ik iets dat op een stadskraan lijkt.
Al met al een puzzelstuk.
Ik denk net als een aantal anderen dat het een samenstelling is van werkelijke elementen uit Utrecht, zoals de Kalisbrug, en fictieve elementen al dan geinspireerd op andere gebouwen uit Utrecht (of elders).
Het gebouw rechts zou een stadskasteel (ofwel een versterkte woning) kunnen zijn, maar het doet mij ook wel denken aan een stadspoort. Zie ook de Weerdpoort zoals op deze pagina afgebeeld: https://www.bouwgeschiedenisutrecht.nl/project/stadsverdediging/
Misschien dat de artiest daar elementen uit heeft gehaald en in deze compositie heeft geplaatst.
@BdV, Daar doel ik ook op, het zijn beide fantasie werken. Van der Heyden schilderde in de 17e eeuw soortgelijke werken, zelfde compositie en door de schilder ingevuld met eigen elementen, fantasie of bestaande elementen en dus niet een bestaande locatie geschilderd. Dit staat ook gewoon op het kaartje bij het schilderij, vertaald ‘samengesteld naar de smaak van Van der Heyden (en Berckeyde)’.
@Anne Marie ten Berge, Die titel ‘ L’Oude gracht a Utrecht’ is pas recent aan het schilderij gegeven, het was eerder ‘Canal dans ville Hollandaise’ dus was eerder niet met Utrecht geassocieerd.
Schilderij is in 1944 vanuit Frankrijk naar Duitsland dus misschien nooit lokale eigenaren gehad