Niet veel mensen weten het, maar als je van het Domplein naar de Vismarkt loopt, loop je over de geboortegrond van de stad Utrecht. Hier stond ooit Paleis Lofen, de plek waar Keizer Hendrik V stadsrechten gaf aan Utrecht. Het paleis brandde tijdens de grote stadsbrand in Utrecht in 1253 af en bestaat sindsdien alleen ondergronds. De restanten van het paleis, en daarmee de geboortegrond van Utrecht, is open voor bezoekers.

“Anderhalf jaar geleden kwam deze historische grond vrij”, vertelt Merle Koetsier van DOMunder, dat achter het project zit. “Vanaf dat moment hebben we hard gewerkt om ervoor te zorgen dat Paleis Lofen bij de viering van Utrecht 900 geopend kon worden voor bezoekers.” Utrecht 900 werd donderdag gevierd en vanaf dat moment kan iedereen tijdens de ondergrondse tour Tijdreis Paleis Lofen de restanten van Paleis Lofen bewonderen. Tijn Pieren, projectleider, nam ons dinsdag mee voor een sneak peek: “We gaan naar de plek waar Utrecht stad is geworden.”

Domplein

Hiervoor lopen we eerst van het Domplein, waar de tours zullen starten, richting de Vismarkt. “Vroeger keek je vanaf hier op een van de muren van Paleis Lofen”, vertelt Pieren, terwijl we langs Café Walden lopen. Als we doorlopen richting de Vismarkt kruisen we dus eigenlijk de grond van het vroegere middeleeuwse paleis.

Aan de Vismarkt geeft een smal poortje, ingeklemd tussen Soep-er en een sieradenwinkel, toegang tot de kelders waarin de restanten van Paleis Lofen te zien zijn. Deze kelders waren lange tijd de opslagruimte van Bakkerij André & De Laat. Anderhalf jaar geleden heeft Stadsherstel Utrecht ze aangekocht en daarna is DOMunder in samenwerking met Utrechtse vrijwilligers aan de slag gegaan om ze open te stellen voor publiek.

Blinde muur

Op de Vismarkt zijn we inmiddels een aardig stuk gedaald ten opzichte van het Domplein. “Wat vroeger de begane grond was van het paleis ligt zo’n drie meter lager dan het huidige Domplein”, legt Pieren uit. Hoewel we nu bij de Vismarkt het paleis binnengaan, was hier vroeger overigens niet de ingang. Pieren: “We kijken hier eigenlijk aan tegen wat een blinde muur was van het paleis.”

Dan gaat de poort open en dalen we af naar de keizerlijke grond. Langs de oude gewelven en pilaren van wat ooit Paleis Lofen is geweest worden we hier meegenomen door een stukje geschiedenis van Utrecht, namelijk: de geboorte van de stad.

Conflict

Aan de basis van deze geschiedenis ligt een conflict tussen de bisschop Godenbald van Utrecht en de Utrechtse burgers. De bisschop wilde de Kromme Rijn afdammen om de veengronden langs de rivier droog te leggen en zo zijn grondgebied en macht te vergroten. De Kromme Rijn was echter zeer belangrijk voor de Utrechtse handel en de burgers kwamen dan ook in opstand.

Keizer Hendrik V moest langskomen om te bemiddelen. In Utrecht raakten zijn hovelingen echter slaags met dienstknechten van de bisschop. De Utrechtse burgers steunden de keizer in het gewelddadige conflict en kregen als dank stadsrechten. Op 2 juni 1122 ondertekende de keizer in Paleis Lofen het document waarmee Utrecht officieel een stad werd.

Utrecht 900

Vanaf afgelopen donderdag worden bezoekers in Tijdreis Paleis Lofen meegenomen naar dit moment in de Utrechtse geschiedenis. Tijdens de rondleiding wordt het verhaal van de geboorte van de stad Utrecht verteld aan de hand van verschillende historische artefacten en een film.

Intussen wil DOMunder het project verder blijven ontwikkelen: “Uiteindelijk hopen we bezoekers echt het idee te kunnen geven dat zij in het paleis staan met de keizer en de bisschop. Hoe dat vormgegeven gaat worden hangt nog af van de financiële middelen die beschikbaar gaan komen.”

De rondleidingen door Paleis Lofen gaan starten vanaf het VVV-kantoor, op vaste tijden en onder begeleiding van een gids. Kaartjes zijn online te krijgen, via de site van DOMunder.