Begraafplaats St. Barbara, aangelegd in 1875, is de laatste rustplaats van veel Utrechters, bekende en minder bekende. Kunsthandelaar Marcel Gieling komt graag in deze oase van rust met haar enorme verscheidenheid aan graven die, verspreid over ruim een eeuw, een tijdsbeeld laten zien. Hij neemt ons mee naar deze bijzondere plek vlak bij het Wilhelminapark en ontrafelt haar geheimen.

Een grafmonument met typische jugendstilstijlelementen gemaakt in 1932! Een opvallend jaartal als je bedenkt dat het hoogtepunt van deze kunststroming tussen 1890 en 1915 heeft gelegen. De ontwerper van dit beeld heeft achter de feiten aangelopen zou je denken, maar dit is wel verklaarbaar. In een overwegend conservatieve geloofsgemeenschap duurt het even voor veranderende stijlen en ideeën worden geaccepteerd en toegepast.

Deze manshoge plaquette, gehakt uit zandsteen staat aan de meidoornlaan. Centraal op het monument is een kruis zichtbaar, midden boven is een vierkant kader uitgespaard waarin op realistische wijze het Lam Gods met vaandel is gehouwen. Het lam is in de vroegchristelijke traditie het offerdier bij uitstek en staat symbool voor de kruisdood van Jezus. Het vaandel staat symbool voor de opstanding. De twee knielende engelen die het kruis flankeren en in aanbidding op zien naar het lam hebben de lijnen die de jugendstil zo kenmerken. De bewogen lijnen spreken emotie uit en zo zijn ze ook bedoeld. De ronde vormen aan hun voeten symboliseren de wolken waarop de engelen staan.

De aanduiding jugendstil komt boven water als in 1896 het blad Jugendstil voor het eerst in München verschijnt. Verwante stromingen die elders in Europa verschijnen krijgen een andere naam zoals de art nouveau in Frankrijk. Ondanks de geografische verschillen kennen de stijlen veel gemeenschappelijks, zoals: een optimistisch wereldbeeld en daarmee geloof in de toekomst. Een jugendstilproduct is vaak een totaalkunstwerk omdat dezelfde stijlkenmerken terugkomen in een gebouw, meubel en/of gebruiksvoorwerpen. De gebruikte motieven bestaan meestal uit gestileerde florale motieven vaak in combinatie met langgerekte vrouwenfiguren.

Dit beeld is ontworpen door de Utrechtse edelsmid, beeldhouwer en ontwerper Ad van Roosmalen (1908-1983). Ad kreeg zijn opleiding, samen met drie broers, in het atelier van hun vader die zilversmid was. Vader opende in 1887 zijn atelier aan de Oosterkade 21 in Utrecht. Na de geboorte van de kinderen werd het bedrijf J. van Roosmalen & zonen genoemd en na het overlijden van vader omgedoopt tot Gebr. Van Roosmalen. Ad was overduidelijk diegene die zijn technisch kunnen met een dosis creatief talent combineerde en dat bleef niet onopgemerkt. Hij ging alleen verder en voerde tijdens zijn leven tal van kerkelijke opdrachten uit. Ad overleed in 1983.

Zijn broers bleven bij elkaar, hun bedrijf aan de Oosterkade is pas in 2015 uit het handelsregister geschreven. Op kunst- en antiekveilingen worden met regelmaat zilveren gebruiksvoorwerpen aangeboden afkomstig uit het atelier van de gebroeders van Roosmalen, deze zijn herkenbaar aan de in het zilver geslagen meestertekens.

Marcel Gieling