Sinds het festival oude muziek in Utrecht echt op gang is gekomen, lijkt de zachtmoedige uitdrukking ‘mensen met een rugzakje’ nieuwe betekenis te hebben gekregen. Het gaat hierbij om festivalbezoekers die van ’s morgens tot ’s avonds zeer laat van het ene concert naar het andere ijlen – het festivalprogramma is op deze mogelijkheid ingericht – wat betekent dat tijd om de noodzakelijke brandstoffen spijs en drank naar binnen te werken er soms helemaal niet of doorgaans nauwelijks is. En dus wordt proviand in rugzakken van allerlei formaten meegetorst en vaak wandelend van de ene concertlocatie naar de andere verorbert.

Door: Rob van der Hilst

Schrijver dezes kreeg eergisteravond onbedoeld een oplawaai van zo’n rugzak toen de drager ervan, een mede-wachtende bij de deur van de Pieterskerk, zich opeens bruusk omdraaide om een bekende achter in de rij te begroeten. U begrijpt het: het leven van een festivalganger kan wel eens hard uitpakken.

Van de vier festivalcomponisten die festivaldirecteur Xavier Vandamme selecteerde om het centrale festivalthema ‘Europa’ duidelijk hoorbaar te maken – dit zijn de meesters Ciconia, Georg Muffat (er is ook nog ene Gottlieb), Lassus en Froberger – steekt er een qua hoeveelheid concerten met kop en schouder bovenuit. Het betreft de 16^deeeuwer Orlandus Lassus (of Orlando di Lasso dan wel Roland de Lâtre) wiens werk uitgebreid aan bod kwam en nog zal komen op het festival. Dit is niet geheel zonder redenen aangezien het overgeleverde oeuvre van de voornamelijk in München werkzaam geweest zijnde Franco-Vlaams-Nederlandse meester zo’n 1250 <slik> kerkelijke motetten en wereldlijke chansons en madrigalen telt in allerlei meerstemmige bezettingen. En dit dan nog eens naast ruim 50 toonzettingen van de alle vaste onderdelen van de Rooms-Katholieke mis. Dat maakt het programmeren van concerten met Lassus enerzijds gemakkelijk – vanwege de welbekende Mer-à-boire – maar anderzijds toch ook weer ingewikkeld. Want hoe in hemelsnaam uit zo’n enorme oeuvre aantrekkelijke concertprogramma’s te boetseren waarin, op basis van repertoirekennis ter zake, afwisseling aan de orde is en verveling buiten de deur gehouden wordt. Dit laatste geldt natuurlijk ook voor de musici in kwestie (ook een zingend mens is nu eenmaal ook maar een mens) die het ‘maar’ moeten opbrengen om de zonder meer meesterlijke composities van Lassus piekfijn ten gehore te brengen, zonder zegmaar mentale inzinkingen.

Dit loste het vocaal ensemble Daedalus onder leiding van Roberto Festa op, zaterdagavond in de Pieterskerk, door Lassus’ motetten die gebaseerd zijn op het bloedserieuze bijbelboek Job te vervolgen met de extravagante motettenverzameling Prophetiae Sibyllarum. Was de gebruikelijke ‘handtekening’ van de componist in de eerste helft van het programma overduidelijk aan de orde – sonoriteit all over the place met toonschilderingen van vrome latijnse teksten te over – in Lassus’ toonzettingen van de zogeheten Sibyllijnse profetieën was ronduit sprake van een groot muzikaal gekkenhuis, met harmonische grilligheden als heersende normaliteit. Het ensemble kweet zich op uitzonderlijke knappe wijze van zijn taak om met name deze muziekstukken tot expressieve vertellingen-op-muziek te maken.

Een Lassusprogramma dat wat meer ‘varietas’ bevatte bracht het Huelgas Ensemble onder leiding van Paul van Nevel ten gehore gistermiddag in een uitverkochte Dom. Natuurlijk kwamen per definitie diepzinnige kerkelijke motetten van de ooit als melancholisch-geboekte Münchener meester aan de orde, maar ook ‘oorschijnlijk’ luchtiger kost van zijn hand zoals meestemmige chansons en madrigalen. Lassus’  spitsvondige en bij tijd en wijle zelfs koddige toonzetting van – nota bene – een boetepsalm (Super flumina Babylonis, aan de oevers van Babylon) vormde een brug tussen het serieus-kerkelijke en het vrolijk-wereldlijke. Voor welke gelegenheid de componist die werk ooit heeft geschreven? Geen idee, maar pakkend klonk het wel wat alles met de artisticiteit van Van Nevel en zijn zangers en zangeressen te maken heeft.

De smaak te pakken (willen krijgen) ook van deze muziek? Stort u zich, met of zonder rugzak, in het aantrekkelijke programma van het thans volop lopende Festival Oude Muziek (www.oudemuziek.nl)

Morgen weer meer.