Danielle Arets is lector Journalistiek en Innovatie bij Fontys Hogeschool Journalistiek en doet onderzoek naar het effect van deze show op het debat over data. Ze bezocht Cirque du Data en schreef het onderstaande verhaal.

“Komt dat zien, komt dat zien. Wij goochelen met wat we weten, jongleren met wat we denken te weten en ontfutselen wat we willen weten.” Met die illustere woorden opent Cirque du Data, een circusvoorstelling door theatermaker Luca Stappers in samenwerking met databureau Clever Franke en RAUM. Met de show die van 1 tot en met 3 november plaatsvindt op RAUM in Leidsche Rijn, wil initiatiefnemer Gert Franke, bezoekers zelf laten nadenken over wat we nu eigenlijk willen met data. Want dat doen we volgens Franke nu te weinig.

Data worden tegenwoordig overal verkregen. Sensoren, processors en internetverbindingen worden goedkoper, kleiner, zuiniger en sneller. Daarmee kunnen we dagelijks processen voortdurend monitoren en analyseren. Dat biedt volgens Gert Franke veel kansen. “Met de grote hoeveelheden data die we verzamelen zijn we in staat om financiële geldstromen te analyseren en bijvoorbeeld belastingontduiking bloot leggen. Ook kunnen we beter ons energieverbruik inzien en zo actief nadenken over waar we kunnen besparen. ”

Het huidige succes van datagedreven toepassingen zit vooral in de snelle vooruitgang in machine learning en deep learning. Deze twee technieken zijn gebaseerd op algoritmes die kunnen leren van data. Daarmee kunnen we bijvoorbeeld nauwkeurige voorspellingen doen: waar ontstaan files? Wanneer gaat het regenen? Menigeen maakt dankbaar gebruik van deze slimme diensten.
Ook het gepersonaliseerde aanbod van Facebook, Netflix of Thuisbezorgd, wordt door veel gebruikers als een welkome service ervaren. Niet meer eindeloos zoeken en scrollen, maar gebruik maken van het gecustomized aanbod dat op basis van je surfgedrag verassend goed blijkt aan te sluiten bij je behoeften.

Geweldig
“Data biedt kortom geweldig veel mogelijkheden en kansen, maar laten we niet vergeten dat het vakgebied in de kinderschoenen staat en er ook nog veel mis gaat”, waarschuwt Franke.  De voorspellende functie van algoritmes werkt lang niet altijd nauwkeurig en het gepersonaliseerde aanbod op basis van ons surfgedrag maakt ook dat we steeds vaker datgene consumeren wat we al lekker vinden en minder geconfronteerd worden met verassingen. Bovendien stellen de bedrijven vaak hun eigen voordeel voorop en houden maar beperkt rekening met de effecten op mens en maatschappij.”

Toch wil Franke met Cirque du Data geen Black Mirror scenario’s laten zien. De populaire Netflix serie die vooral doemscenario’s schetst over onze datawereld past niet bij optimist Franke. “Ik zie veel kritische artikelen over onze datasamenleving.  Aan de andere krant krijgen we bij ons bureau veel bedrijven over de vloer die in gouden datatoekomsten geloven. In Cirque du Data willen we geen dystopische noch utopische visie geven, maar juist het gesprek op gang brengen over de gewenste toekomst, eentje waarin we vooral zelf meepraten over data!”

Circusdirecteur
Meepraten mogen bezoekers dan ook doen in het circus, waar de circusdirecteur bezoekers uitdaagt om met hem door een virtueel hoepeltje te springen. De bezoekers wordt gevraagd hun eigen data en dat van hun wijkgenoten af te staan en het gesprek aan te gaan of we wel alles van elkaar willen weten. “Mensen moeten meer kennis hebben van data en vooral welke gegevens ze willen prijsgeven. Hoe kom ik bij mijn eigen data? Wat zet ik openbaar en wat niet?  Die vraag is voor veel mensen lastig te beantwoorden. Deze show moet dat gesprek op gang brengen.”

Zoals het een circus betaamt, zijn er ook dieren die hun kunsten tonen. In dit circus betreft dat digitale dieren waaronder AIML. AIML geeft het sentiment van de wijk weer in de vorm van tekeningen. Voelt de buurt zich happy dan is AIML fijn gezelschap en tekent hij vrolijke gezichten. Gaat het slecht met de wijk dan transformeert het digitale beest en verschijnen er gekraste pessimistische gezichten.

Franke: “ We hebben de neiging data te zien als een hulpstukken, die we inzetten wanneer we ze nodig hebben en weggooien als we er genoeg van hebben. We zijn inmiddels echter verstrengeld geraakt met data, net zoals we met onze huisdieren verbonden zijn. Dat betekent dat we moeten gaan nadenken over onze relatie ermee.”

Het Cirque du Data hoopt kortom de ontgoocheling rondom data weg te nemen en bezoekers te laten nadenken hoe we data kunnen inzetten voor vragen die we zelf stellen. Franke: “Komt dat zien, komt dat zien dus.”