Kunstenaar Ate von Hes is niet echt in een hokje te plaatsen. Hij maakt onder meer muziek, schilderijen, T-shirts, video’s en monumenten. Daarmee past hij eigenlijk perfect in de mengelmoes van wat het Berlijnplein nu is. Maar het culturele hart van Leidsche Rijn is aan verandering onderhevig. De gemeente trok in 2021 45 miljoen euro uit om Berlijnplein tot het culturele hart van de stad te maken. Uiteraard heeft het project last van vertraging, maar over een paar jaar moet hier toch echt 9000 vierkante meter kunst, cultuur en creatieve bedrijvigheid te vinden zijn. Hoe staat het ervoor met het nieuwe culturele hart?

Terwijl Von Hes over Berlijnplein loopt vertelt hij over zijn pleingenoten, zoals de huurders worden genoemd: “Daar zit Goede Vrijdag, en verderop Venster, de Jonge Honden, dansgezelschap 155, het MakersPlatform, RAUM en nog veel meer.” Het Berlijnplein is eigenlijk nog vrij jong, en het cultuurplein is zelfs nog iets jonger. In 2016 was hier alleen nog maar zand te vinden, maar dat zand – of eigenlijk de locatie – had wel een culturele bestemming. RAUM was een van de eerste organisaties die zich vestigde op de plek en langzaam groeide de plek uit tot wat het nu is. Op dit moment zitten er zestien partijen, van zzp’ers tot instellingen waar tientallen mensen bij betrokken zijn en is dit de plek waar het kunst- en cultuuraanbod in Leidsche Rijn Centrum te vinden.

Tekst loopt door onder de foto

Permanent

Berlijnplein moet de komende jaren getransformeerd worden van een cultuurplein met tijdelijke paviljoens naar een cultuurhart met permanente gebouwen voor cultuur en ondernemers. In 2021 trok de gemeenteraad de portemonnee, er werd ruim 45 miljoen euro vrijgemaakt voor de ontwikkeling van het nieuwe cultuurhart. Een jaar later werden de handtekeningen gezet met een consortium en kon men echt gaat ontwerpen. Het cultuurcluster op het Berlijnplein moet een levendig cultureel hart worden voor Leidsche Rijn Centrum en ook bezoekers uit de rest van Utrecht trekken. Daarnaast is het de bedoeling dat het een open en toegankelijk gebied wordt, met permanente gebouwen voor cultuur en ondernemers. Bijzonder is dat de huidige huurders, en daarmee ook de toekomstige gebruikers, samen met het team van bouwers en architecten al meedenken over de nieuwbouw die er moet gaan komen.

De huidige gebruikers van het Berlijnplein werken nu al veel samen in een zogeheten coöperatie, de Pleingenoten. Betrokkene Sanne Dijkgraaf vertelt daarover: “Het is echt een soort pionieren wat we hier doen. Nu is dit nog allemaal tijdelijk, daardoor kunnen we van alles bouwen en ontwikkelen en op de meest creatieve manieren samenwerkingen aangaan. Tegelijkertijd bedenken we samen met het consortium PleinR, dat de nieuwbouw gaat maken, omwonenden en de gemeente hoe het nieuwe culturele hart eruit moet gaan zien. Op dit moment is het natuurlijk ook charmant dat juist alles kan, door het tijdelijke karakter, maar dat gevoel willen we wel meenemen naar de nieuwe situatie.” Von Hes: “We zitten hier nu met zestien partijen, en het is leuk om te zien dat er veel synergie ontstaat waarbij bijvoorbeeld kunstenaars, ontwerpers en dansers elkaar weten te vinden. In het toekomstige Berlijnplein moet ruimte zijn voor meer dan vijftig partijen, waardoor dat nog veel meer moet gaan leven.”

Tekst loopt door onder de foto

Von Hes koos er in de jaren 90 bewust voor om zelf in de Vinex-wijk te gaan wonen: “Mijn vrienden verklaarden mij nog voor gek, maar Leidsche Rijn is juist een plek die in ontwikkeling is en dat zie je hier op het Berlijnplein ook allemaal terugkomen. Er was helemaal geen cultureel aanbod aan deze kant van het kanaal, maar hier hebben we dat toch mooi kunnen neerzetten. Naast kunst en cultuur zitten er ook creatieve zzp’ers maar ook meer maatschappelijke organisaties als BOKS en de Buurtwerkkamer, dat maakt het helemaal af. ”

Lastige tijd

Hoe leuk het allemaal klinkt om een nieuw cultuurcluster te ontwikkelen, op dit moment is het wel een lastige tijd om nieuwbouw uit de grond te stampen. Ook Berlijnplein heeft als zodanig last van vertraging en oplopende kosten, al kan een deel van de vertraging nog wel ingelopen worden de komende tijd. Een grote uitdaging is netcongestie, waar meer projecten in de stad last van hebben. Het is nog niet zeker of de nieuwbouw bij oplevering aangesloten kan worden op het elektriciteitsnetwerk. Een andere tegenvaller is dat een van de beoogde hoofdhuurders, Kanaal30, zich heeft teruggetrokken uit het plan. Daarom moet er nu gezocht worden naar een nieuwe partij.

PleinR, de pleingenoten en de gemeente hebben eerder een schetsontwerp gemaakt, nu wordt er gewerkt aan een voorlopig ontwerp en volgend jaar moet het definitieve ontwerp klaarliggen. In het schetsontwerp is te zien dat het cultuurhart straks uit vier delen bestaat met verschillende gebouwen. Er komen presentatieruimtes, oefenruimtes en werkruimtes voor cultuur en kunst, zoals dans, toneel en muziek verspreid. Ook is in het ontwerp te zien waar twee horecagelegenheden en een buurtwerkkamer komen. In 2024 moet de bouw starten en uiteindelijk moeten de huurders in 2026 het nieuwe cultuurcluster echt gaan gebruiken.