Bloemen en verwondering van Gustav Mahler

Het is een geinige quizvraag: hoeveel symfonieën componeerde Gustav Mahler (1860-1911) eigenlijk? Met uitsluiting van zijn weliswaar officieel genummerde maar nimmer voltooide Tiende – in de scheppingsfase overleed de componist – zijn dat er 13 stuks. Naast de genummerde symfonieën één tot-en-met negen en ‘Das Lied von der Erde’ heeft Mahler, in zijn begintijd, nog drie ongenummerde symfonieën gecomponeerd, De handgeschreven partituren daarvan zijn nog door Concertgebouworkestdirigent Willem Mengelberg nauwkeurig bekeken ten huize van de familie von Weber in Dresden. Mahler zelf had die partituren in de 1880er jaren als ‘Liebesgabe’ geschonken aan de mooie Marion von Weber, echtgenote van Max von Weber die de kleinzoon was van componist Carl Maria von Weber.

Toen het tortelen van beiden op enig moment uitkwam werd de jonge Mahler zowaar achtervolgd door een laaiende Max, die beroepsofficier was en die Mahler tot in de trein – tevergeefs – achtervolgende met een militaire blaffer in de hand. Dat waren nog eens tijden!

Hoe dan ook: aan Mahlers vrijersescapade heeft de muziekwereld wel iets heel moois overgehouden: om een plausibele reden te hebben om vanuit Leipzig, waar Mahler een poos werkte aan de plaatselijke opera, regelmatig naar de familiewoning van de Von Webers in het nabijgelegen Dresden af te reizen – voor tête-á-têtes allerwegen dus – verzon hij een list: hij bood de familie aan om op grond van authentieke schetsen en schetsuitwerkingen van een nimmer voltooide compositieproject van Carl Maria von Weber tot een complete, muzikaal-uitvoerbare partituur uit te werken.

Zo kwam de komische opera ‘Die drei Pintos’ uiteindelijk toch nog op de Bühne terecht waarbij als auteursnaam niet alleen ‘Carl Maria von Weber’ staat maar ook die van Mahler. Wat er sinds het vreselijke bombardement van de Elbestad in januari 1945 met de handgeschreven partituren van Mahlers drie ongenummerde symfonieën is gebeurd (Mengelberg met zijn muzikaal-analytische blik was er razend enthousiast over)? Die zijn geheel uit het zicht verdwenen.

Wellicht zijn ze verbrand in de enorme vuurstorm die toen ook het huis van de familie Von Weber in as had gelegd? Of zijn ze meegenomen naar Moskou door sovjet-militairen als oorlogsbuit, want de muziekmanuscripten werden in een kluis in die woning bewaard? Geen mens die het weet. Wie weet dat nog eens….

Mahler op vrijersvoeten dus, wat de temperamentvolle kunstenaar wel vaker in de problemen heeft gebracht, ook toen hij gehuwd was met de bloedmooie Alma Schindler. Toen hij op enig moment namelijk zijn ‘officiële’ eerste symfonie dirigeerde – het werk heette toen nog ‘symfonisch gedicht De Titaan’ (Mahler zelf) – en Alma merkte dat het lyrische tweede deel ‘Blumine’ genaamd een muzikaal portret was van Anna von Mildenburg, een (oude?) geliefde van de componist uit Hamburg, eiste zij dat dit buitengewoon mooie orkeststuk uit het geheel zou worden geschrapt wat Mahler dan ook braaf deed. Tegelijkertijd bracht Mahler dit ertoe om het herziene, meerdelige werk als zijn officiële Eerste te betitelen maar dan zónder verdere literaire duidingen meer. Die lol was er wel voor hem af. Wat echtelijke jaloezie al niet vermag.

Met Mahlers ‘Blumine’ opent de Radio Kamer Filharmonie het concert in de serie De Vrijdag van Vredenburg, gevolgd door het beroemde pianoconcert van Robert Schumann waarna Mahler’s liedcyclus ‘Des Knaben Wunderhorn’ de avond muzikaal besluit. Een fijnzinnig programma dus vol hoog- en laat-romantiek al kan een in Mahler-geïnteresseerd mens zich (terecht) afvragen: waarom alleen ‘Blumine’ en niet het gehele raamwerk van Mahlers Symphonische Dichtung ‘Der Titan’? Maakt niet uit: het wordt smullen in de Rode Doos!

VRIJDAG 8 februari 2013, Muziekcentrum Vredenburg Leidsche Rijn – Radio Kamer Filharmonie o.l.v. Michael Schönwandt, m.m.v. Elisabet Jansson, mezzosopraan, Michael Nagy, bariton en Nelson Freire, piano. Aanvang: 20.15 uur. Muziekkenner Huib Ramaer houdt om 19.30 uur een inleiding op het concert.

Kaarten: via www.vredenburg.nl of via het Utrechts Uitburo, Domplein 9 (t. 030 – 231 45 44).

Delicaat en temperamentvol op de snaren

Kamermuziekliefhebbers opgelet! Twee werkelijk grote, excellente musici geven zondagmiddag acte de présence in het Schillertheater. Het zijn Emmy Verhey op de viool en Godfried Hoogeveen op de violoncello. Beiden zullen aantreden in Maurice Ravel’s duosonate voor deze muziekinstrumenten – een hoogtepunt in de 20^ste eeuwse kamermuziekliteratuur trouwens – waarna korte stukken van de Russische componist Reinhold Glière, diens geraffineerde Duetten op.39, tot klinken zullen komen.

Na de pauze komt het Duo op.7 van Zoltán Kodály aan bod: de Hongaarse grootmeester was ooit te gast van het inmiddels verdwenen Utrechts Symfonie Orkest.

Kodály een van vele grote componisten uit de muziekgeschiedenis die in de loop van de tijd in Utrecht hun muzikale opwachting maakten. Het is immers Utrecht-Muziekstad wat met de heropening in 2014 van het tot ‘TivoliVredenburg’ verbouwde muziekpaleis aan het Vredenburgplein ongetwijfeld nieuwe, krachtige impulsen gaat krijgen. Wordt trouwens tijd daarvoor.

ZONDAG 10 februari 2013, Schillertheater Place Royale, Minrebroederstraat 11, om 15 uur. Kamermuziek van Ravel, Glière en Kodály door Emmy Verhey, viool en Ronald Hoogeveen, violoncello.

Kaarten: www.schillertheater.nl (t. 231 93 80)