Kunst aan gebouwen: Hildo Krop aan de Van Scorelstraat | De Utrechtse Internet Courant Kunst aan gebouwen: Hildo Krop aan de Van Scorelstraat | De Utrechtse Internet Courant

Kunst aan gebouwen: Hildo Krop aan de Van Scorelstraat

Kunst aan gebouwen: Hildo Krop aan de Van Scorelstraat
Beelden Hildo Krop, Jan van Scorelstraat, 1923 (foto Arjan den Boer)
Kunstwerken aan gebouwen zijn vooral te vinden aan kerken, scholen en grote panden van bedrijven en instellingen. Voor woonhuizen zijn dergelijke decoraties meestal te kostbaar. In de periode van de Amsterdamse School werden woningbouwcomplexen echter ook rijkelijk gedecoreerd.

Kunstwerken aan gebouwen zijn vooral te vinden aan kerken, scholen en grote panden van bedrijven en instellingen. Voor woonhuizen zijn dergelijke decoraties meestal te kostbaar. In de periode van de Amsterdamse School werden woningbouwcomplexen echter ook rijkelijk gedecoreerd.

De Woningbouwvereniging Utrecht is de kleinste nog bestaande woningcorporatie van de stad met 91 woningen aan de Jan van Scorelstraat, Paulus Potterstraat en Meindert Hobbemastraat (Schildersbuurt). De vereniging werd in 1919 opgericht door vijf onderwijzers en men kon lid worden door enkele aandelen te kopen. Het ontwerp voor de ‘middenstandswoningen’ lag er al in 1920, maar door pech, perikelen rond de aanbesteding en een verslechterende relatie met de gemeente waren ze pas in 1924 gereed. De relatief ruime woningen waren bedoeld voor de middenstand, oftewel kleine burgerij. De huurprijs bedroeg ongeveer het dubbele van wat een arbeiderswoning kostte.

Het complex kreeg de bouwstijl van de toen actuele Amsterdamse School, net als de ‘flats’ aan de Rembrandtkade uit dezelfde tijd. Woningbouwvereniging Utrecht schakelde twee architecten uit Hilversum in: Jacobus van Laren (1877-1953) en Jan Hessel de Groot (1865-1932). Opvallende elementen aan het woningcomplex zijn de blokvormige torens met smeedwerk op de hoeken, de afgeronde portieken en de loggia’s met houten omlijsting.

Belangrijke beeldhouwer

De woonblokken zijn gedecoreerd met talrijke beelden van Hildo Krop (1884-1970). Hij was niet alleen de belangrijkste beeldhouwer van de Amsterdamse School-beweging maar ook een van productiefste Nederlandse beeldhouwers ooit. Krop was van huis uit banketbakker, maar besloot na een buitenlandse reis zich om te scholen tot kunstenaar, eerst in Parijs en daarna in Amsterdam en Berlijn.

Toen Krop in 1916 als beeldhouwer bijdroeg aan het Scheepvaarthuis (het eerste Amsterdamse School-gebouw) trok hij de aandacht van de gemeente Amsterdam. Hij kreeg een baan voor halve dagen bij de dienst Publieke Werken. Krop zou de functie van stadsbeeldhouwer tot zijn dood blijven vervullen. Vele Amsterdamse bruggen, scholen en openbare gebouwen zijn voorzien van zijn krachtige arbeiderskoppen. In Utrecht maakte Hildo Krop ook het bakstenen beeld van een adelaarsnest aan de Incassobank in de Nobelstraat.

Het complex van Woningbouwvereniging Utrecht telt maar liefst 257 beelden van Krop – meer dan twee per woning – en is daarmee het rijkst gedecoreerde woonblok van de stad. De kosten hiervan bedroegen 3.500 gulden (nu zo’n 25.000 euro) en hoewel dit voor de vereniging geen kleinigheid zal zijn geweest, was het een koopje voor zoveel beelden. De verklaring: het zijn geen gehouwen beelden maar zogenaamd ‘bakwerk’, in mallen gebakken van klei en gemalen baksteen. Dit verklaart ook waarom de beelden zich letterlijk herhalen. Ze werden gemaakt in de Opijnensche Steenfabriek in de Tielerwaard. De grotere beelden bestaan uit verschillende delen die aan elkaar werden gemetseld.

Detail man

Man-vrouw

Elk van de ondiepe portieken is aan weerszijden voorzien van een vrouwen- en een mannenfiguur van 90 centimeter hoog. De vrouw links heeft een kind op haar arm, geflankeerd door een zittend hert, bloemen en druiven. Ze symboliseert de vruchtbaarheid en de natuur. De man aan de rechterkant staat voor de werkende, scheppende mens die zich juist ontworstelt aan de natuur. Hij staat met een pikhouweel tussen een rokende fabriek en een raderwerk. De tegenwoordig wat seksistisch aandoende tegenstelling tussen man en vrouw – beter gezegd: hun complementaire twee-eenheid – is een vaker voorkomend thema in Krops werk.

Aan de voet van de beelden staan verticaal de letters W en U van Woningbouwvereniging Utrecht. Boven het midden van elke portiek is nog een klein reliëf aangebracht van een vrouw temidden van maaiende en oogstende boeren.

Op de hoeken met de Hobbemastraat zitten verder faunen met een tros druiven over hun schouder. Als half-dier, half-mens personificeren ze de eenheid van mens en natuur. De kunstenaar zelf noemde het gedicht ‘Pan’ van Herman Gorter hiervoor als inspiratiebron. Op het uiteinde van het woonblok aan de Hobbemastraat zit een beeld van een slak en drie kraaien. In het werk van Hildo Krop symboliseren kraaien vaak bestuurders of ambtenaren. Misschien verwijst dit beeld wel naar de vertraging bij de bouw van het complex, waarbij het slakkenhuis voor woonruimte staat.

De Woningbouwvereniging Utrecht is nog altijd zelfstandig, met een bestuur van (oud-)bewoners en zonder personeel. Met de 91 woningen – deels sociale huur, deels vrije sector – is het een van de kleinste corporaties van het land. Zo’n tien jaar geleden is het complex gerestaureerd met respect voor de architectuur, wat bij een eerdere renovatie niet voorop had gestaan. Met steun van de gemeente konden de stalen ramen met roedenverdeling worden teruggebracht. Een aardig detail vormen de nieuwe huisnummerbordjes in passende stijl. Ook de beelden van Hildo Krop werden opgeknapt. Dat ze nogal donker ogen, is eigen aan het materiaal.

Arjan den Boer

Arjan den Boer

Arjan den Boer is publicist over geschiedenis, design, monumenten en architectuur. Voor DUIC schrijft hij dit jaar over verdwenen villa's in Utrecht.

Profiel

4 Reacties

Reageren
  1. Robin

    Leuk! 🙂

  2. Marcel Gieling

    Mooi beschreven Arjan. Jaren geleden kwam een beeld van de vrouw zoals jij beschrijft op een veiling. Ik heb de toenmalige voorzitter getipt, maar daarop geen reactie gekregen Het beeld werd verkocht voor 3000 euro ex opgeld. De Utrecht kan zo uitrekenen wat zij aan waarde aan de muur hebben gemetseld!

  3. Bayerwald

    Wat een rijkdom heeft onze mooie stad toch! Wederom dank, Arjan, voor dit interessante artikel.

  4. K

    Wat weer een boeiende en aantrekkelijke beschrijving van een bijzonder stuk Utrecht..
    Dank je.

Plaats een reactie

Lees voor u reageert onze algemene voorwaarden. Alle reacties worden vooraf gemodereerd. Uw IP adres is geregistreerd (wordt niet gepubliceerd).