Nou ja markt! Daar stel ik mij wel iets anders bij voor, dan denk ik aan houten marktkramen waarop schilderijen, tekeningen en grafiek. Ik zie kunstenaars die je uitnodigen om hun werk op te pakken en te bekijken en je iets vertellen over hoe en met welke techniek het is gemaakt en je vervolgens verleiden om het voor een mooi prijsje te kopen. Als de avond invalt wordt de kraam verlicht door een simpel ‘peertje’, op de achtergrond speelt een zigeunerorkestje zoet gevooisde klanken en er staat een houten barretje waar wijn wordt geschonken voor een euro of twee. Montmartre op het Janskerkhof, dat moet toch kunnen? Fantasie heb ik genoeg.

Maar op deze ‘markt’ die gisterenavond werd geopend, zie ik elf luxe partytenten waarin evenzoveel kunstenaars keurig geordend hun werk presenteren, alles fraai beschenen door spotjes. Zo’n tent doet niet onder voor een mooie galerieruimte. Alles ziet er mooi uit hoor, de uitgelichte schilderijen, sculpturen en foto’s, niets op aan te merken. Maar ik mis het marktgevoel en dat roept de naam ‘Kunstmarkt’ wel bij mij op. Het initiatief van een aantal mensen om wat leven in de Utrechtse kunstbrouwerij te brengen wordt gewaardeerd maar beter had men er een andere naam aan gegeven.

‘Vroeger was alles beter’, ik hoor het mijzelf zeggen. Vroeger, in de zestiger- zeventiger- en tachtigerjaren toen de kunstmarkt nog een echte kunstmarkt was. Toen kunstenaars de toenmalige voorzitter Jan Rodrigo in de haren vlogen omdat hij ze voor deelname had afgewezen. Een markt waar je voor een prikkie een ets van Dolf Zwerver en van Peter van Poppel kon kopen, een schilderij van Otto van Rees of een zwart/wit litho van Jeroen Hermkens. Het was de organisatoren en kunstenaars, jong en oud(er), er destijds aan gelegen om het publiek in een informele sfeer kennis te laten maken met kunst. Met schappelijke prijzen werd de bezoeker verleid om iets te kopen en dat werkte. Het jaarlijks terugkerende driedaagse evenement trok duizenden bezoekers. Kunstenaars stonden in de rij om mee te mogen doen waardoor een ballotagecommissie moest uitmaken wie een plaats kreeg toegewezen. Helaas werd in de negentiger jaren de naam Kunstmarkt veranderd in Kunstmanifestatie en de markt werd niet meer rondom, maar in de Janskerk gehouden. Het bleek het begin van het einde. In 2002 ging, bijna vijftig jaar na de eerste markt, de stekker eruit. Voor veel kunstminnende Utrechters een voelbaar gemis.

Buiten kon hard worden gelachen, in de kerk moest je fluisteren

Het lijkt alsof de organisatoren van de huidige ‘kunstmarkt’ niet hebben begrepen waarom de kunstmarkt destijds is gestopt. Het was geen markt meer in de zin van het woord. Het werd teveel opgeblazen, het woord ‘markt’ was besmet, KUNST werd ineens met hoofdletters geschreven en KUNST leg je toch niet op een houten marktkraam. Buiten kon hard worden gelachen, in de kerk moest je fluisteren. De sfeer raakte zoek en daarmee het publiek ook.

En nu bieden elf gearriveerde kunstenaars in keurige partytenten, hun werk tegen galerieprijzen aan. De tenten staan gegroepeerd rondom een luxe bar want in dit marktconcept doet ook de horeca flink mee. Dit evenement zal gezien de verstrekte subsidies nog wel een paar jaar meegaan en dat is prima maar verruil alsjeblieft het woord markt voor kunstbeurs of iets dergelijks. De exposerende kunstenaars, van wie ik de meeste persoonlijk ken, maken mooi werk en ik hoop dat ze goede zaken doen. Maar Ik wil ze graag een raad geven en wel de volgende; leg toch vooral een paar studietekeningen, litho’s of etsen neer en bied die voor een schappelijke prijs aan zodat de koper over twintig jaar kan zeggen; ‘in 2015 voor een aardig prijsje op de kunstmarkt in Utrecht gekocht’. Montmartre op het Janskerkhof, dat moet toch kunnen?

De ‘kunstmarkt’ viel gisterenavond door de vele regen letterlijk in het water, voor de exposanten hoop ik dat dit weekend de zon een beetje wil gaan schijnen.

Marcel Gieling