Het was groot nieuws; de geschiedenis van Utrecht begint 8000 jaar eerder dan tot nu toe werd gedacht. Archeoloog Linda Dielemans zat wekenlang met haar handen in de grond waar het Prinses Maxima Centrum wordt gebouwd. In de bouwkeet vertelt ze over de vondsten die er gedaan zijn.

Op de bouwplaats is nu nog weinig te zien van de opgravingen die de archeologen in de drie maanden hebben gedaan. Het kinderkankerinstituut Prinses Maxima Centrum is bijna klaar en wordt in mei in gebruik genomen. Hier gaat er gezorgd worden voor kinderen, en onderzoek verricht worden naar kanker. Het archeologische onderzoek is ondertussen afgerond en met bijzonder resultaat; de geschiedenis van mensen in deze regio begint veel eerder dan tot nu toe werd aangenomen.

Archeoloog Dielemans laat een foto zien van een weiland: “Dit is hoe het landschap eruitzag toen we hier aankwamen. Niet opvallend, gewoon een plat weiland waar eigenlijk weinig bijzonders te verwachten is. Maar in 12 weken hebben we alles opengelegd, een hoop gegraven en gedocumenteerd om alle puzzelstukjes te verzamelen.”

Vuurtje stoken

Bij het onderzoek zijn sporen van menselijke activiteit gevonden die zelfs teruggaan tot zo’n 11.000 jaar voor het begin van onze jaartelling. Op een tafel in de bouwkeet laat archeoloog Dielemans allemaal voorwerpen zien, maar het bewijsstuk voor de oudste menselijke activiteit ligt er niet bij. Daar is namelijk weinig tastbaars van: “Toen er een warme tijd was, tussen de twee IJstijden in, trokken mensen hier rond om te wonen en te jagen. We weten niet helemaal zeker of ze dat hier ook precies hebben gedaan, maar wat we wel weten is dat ze hier een vuurtje hebben gemaakt. Want daar gaat het hier om, dit is de vondst waar iedereen het over had.” Dielemans wijst naar een foto waarop grond en zand te zien is in verschillende kleuren. Ze legt uit: “Mensen hebben hier een kuil gegraven en een vuurtje in gestookt. Dit houtskool hebben wij gevonden en naar het laboratorium gestuurd. Zij hebben het gedateerd als zo oud.”

Dit is de oudste menselijke activiteit in het gebied, maar de meeste vondsten die zijn gedaan stammen uit andere periodes. Want het is duidelijk geworden dat er door de eeuwen heen steeds weer mensen kwamen naar dit gebied. Er kwam eerst een grote IJstijd, dus er was jaren niks maar rond 8000 voor Christus komen mensen weer terug. “Het landschap veranderde weer. We hebben sporen gevonden dat mensen hier hun kamp hebben opgeslagen. Dit is ook een redelijk bijzondere vondst voor deze periode in Nederland. Er zijn paalsporen gevonden, mensen hebben hier dus niet alleen rondgetrokken maar ook echt dingen gebouwd. Ze hebben toen verschillende hutten gebouwd. Ook hebben we verschillende haardkuilen gevonden.”

Bronstijd

De reis door de tijd gaat verder. Dielemans vertelt: “Weer een paar duizend jaar later. Ook toen was er weer menselijke activiteit. We hebben over een lengte van 32 meter paalsporen gevonden, waarschijnlijk heeft er dus een hek gestaan als erfafscheiding. Ook hebben we een grote slijpsteen gevonden en wat afval uit deze tijd. Ook sporen van diepe waterkeulen, die werden gebruikt om het grondwater naar boven te laten komen, ook daarin hebben we scherven gevonden.”

Zo’n 1500 jaar later, tijdens de Bronstijd: “We hebben helaas geen brons gevonden, maar wel aardewerk. Het bijzondere aan deze scherven, en kenmerkend voor de Bronstijd zijn de witte brokjes in het aardewerk. Deze witte steentjes werden gebruikt om te voorkomen dat het aardewerk ging scheuren. Voor deze steen moesten ze wel naar de Utrechtse Heuvelrug lopen, blijkbaar deden ze dat dus. Ook hebben we een vuurstenen werktuig gevonden waarmee huiden werden schoon geschraapt.”

IJzertijd

De meeste spullen die er gevonden zijn komen uit de IJzertijd. “We zien sporen van erfachtige dingen, iets van een opslagschuurtje en dergelijken. Ook bijzonder is de vondst van een kringgreppel waaraan door twee mensen gegraven is. Dat kunnen we zien door de schopsteken. Ook hebben we twee complete potjes gevonden. Een andere bijzondere vondst is dit houtwerk.” Dielemans houdt iets beet wat op een oude stok lijkt: “Wij dachten eerst dat het een speelgoedboot was, maar onze houtspecialist dacht aan wat anders. Zulke gelijke houtwerken zijn ook op andere plekken gevonden en komen uit dezelfde periode. En ze werden ook gevonden tezamen met enkele potjes. Als je het houtwerk zo houdt zie je een gezicht, het is dus waarschijnlijk een idool.”

Dielemans is vol trots als ze vertelt over het onderzoek. Ook de wethouder die met verwondering naar de voorwerpen op de tafel kijkt is trots. Hij liet al eerder deze week weten: “Eerder zijn in Leidsche Rijn en Hoograven sporen gevonden uit de prehistorie, met name uit de Bronstijd en de IJzertijd. Maar met deze recente ontdekkingen kan het verhaal van Utrecht 8.000 jaar eerder beginnen dan in de geschiedenisboeken staat.” Dielemans laat als laatste weten: “Als mensen straks in het Prinses Maxima Centrum staan en naar buiten kijken kunnen ze zich realiseren dat het landschap hier ooit heel anders uitzag en dat er mensen leefden.”