Liefhebbers leurden decennialang met bijzondere trein Mat’36 die nu eindstation bereikt in Spoorwegmuseum in Utrecht Liefhebbers leurden decennialang met bijzondere trein Mat’36 die nu eindstation bereikt in Spoorwegmuseum in Utrecht

Liefhebbers leurden decennialang met bijzondere trein Mat’36 die nu eindstation bereikt in Spoorwegmuseum in Utrecht

Liefhebbers leurden decennialang met bijzondere trein Mat’36 die nu eindstation bereikt in Spoorwegmuseum in Utrecht
Tientallen jaren werd er geleurd met de Mat’36 252 – een treinstel uit 1938. Hij ging van de ene stallingsplek naar de andere, raakte zwaar verwaarloosd, maar nu staat de historische trein eindelijk puntgaaf in het Spoorwegmuseum in Utrecht. Het is daarmee ook het slotstuk van het levenswerk van enkele betrokkenen die zich al sinds de jaren 60 en 70  hardmaken om het treinstel te bewaren. Het had weinig gescheeld of er was geen enkel treinstel uit deze serie bewaard gebleven.

Tientallen jaren werd er geleurd met de Mat’36 252 – een treinstel uit 1938. Hij ging van de ene stallingsplek naar de andere, raakte zwaar verwaarloosd, maar nu staat de historische trein eindelijk puntgaaf in het Spoorwegmuseum in Utrecht. Het is daarmee ook het slotstuk van het levenswerk van enkele betrokkenen die zich al sinds de jaren 60 en 70  hardmaken om het treinstel te bewaren. Het had weinig gescheeld of er was geen enkel treinstel uit deze serie bewaard gebleven.

Op 15 mei 1938 kwamen in één klap negentig elektrische treinstellen Mat’36 op het spoor. De gestroomlijnde Mat’36 was het toonbeeld van deze vooruitgang. De treinen gingen vanaf deze dag volgens een ‘starre’ dienstregeling rijden; ze vertrokken op vaste tijdstippen. Voorheen waren diesellocomotieven nog de norm. De komst van de negentig treinen was het sluitstuk van een grote operatie van de Nederlandse Spoorwegen (NS), waarbij het ‘Middennet’ werd geëlektrificeerd. Dit netwerk van spoorlijnen had als middelpunt station Utrecht Centraal. Nog steeds vormt het historische Middennet het hart van de Nederlandse spoorwegen. De laatste Mat’36-treinen hebben tot 1968 gereden, toen kwam er nieuw materieel en waren ze verouderd en overbodig. Er restte één lot voor alle treinstellen: de sloophamer.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Twee fabrieksnieuwe elektrische treinstellen Mat’36 bij Werkspoor in Zuilen

Maar er was één specifiek treinstel dat toen gered werd van de sloop. Het ging om treinstel 252 – gebouwd bij Werkspoor in Utrecht. Het was een groep liefhebbers die besloot dat het eeuwig zonde zou zijn als er geen enkel exemplaar van de Mat’36 bewaard zou blijven. De koppen werden bij elkaar gestoken en ze kregen voor elkaar dat de allerlaatste Mat’36 in ieder geval niet vernietigd werd.

Maar wat moet je dan met zo’n trein? Dan is eigenlijk tientallen jaren de vraag geweest. In 1968 schreef treinliefhebber Peter van der Vlist al naar het Spoorwegmuseum met de vraag of de Mat’36 252 niet in de collectie opgenomen zou moeten worden. Directrice Asselberghs antwoordde destijds dat dit niet zou gaan gebeuren. “Het is in een museum, en zeker in het onze, zaak een juist evenwicht te bewaren tussen de verschillende onderdelen van de collectie”, luidde de reactie. Deze trein zou daar niet aan bijdragen en het zou ook nog te veel geld kosten om de 252 te bewaren.

Tekst gaat verder onder afbeelding

In 1979 werd de STIchting tot Behoud van Af te voeren Nederlands Spoorwegmaterieel (STIBANS) opgericht, daar waren onder meer Peter van der Vlist en Henk Eijssens bij betrokken. Het doel van de stichting was om zichzelf uiteindelijk te kunnen opheffen. Dat klinkt wat paradoxaal, maar de stichting had tot doel om spoorwegmaterieel redden. Als dat gelukt was, zou de missie volbracht zijn en zou de stichting zijn taak verliezen. Ze hebben eerder kunnen voorkomen dat de Mat’36 252 niet gesloopt werd, maar nog steeds was er geen eindstation voor het treinstel.

De trein heeft op tal van plekken gestaan in Nederland, die reis is te lang om hier helemaal te beschrijven. Steeds lukte het STIBANS om te voorkomen dat de trein gesloopt zou worden. Uiteindelijk schonk de NS de trein in 1984 aan STIBANS. De jaren daarna ging het provisorisch opknappen op tal van plekken door.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Tot er een paar jaar geleden ineens een stroomversnelling ontstond. Het Spoorwegmuseum zag de waarde van de trein in en de eigendom van het treinstel ging in 2009 over van STIBANS naar het museum. Op dat moment kon STIBANS zichzelf ook opheffen, want het was gelukt om dit treinstel  (maar ook ander historisch materieel) formeel te redden. Het behoud van ‘nieuwe’ treintypes is nu ook gewoon de gedachte in het Spoorwegmuseum. STIBANS bestaat overigens formeel nog wel, maar de doelstellingen die tijdens de oprichting waren opgesteld, zijn behaald.

85 jaar na de elektrificatie van het Middennet en 55 jaar nadat de Mat’36 uit de dienstregeling werd gehaald is het dit jaar tijd voor een tentoonstelling over de elektrificatie van het spoornetwerk onder de noemer Onder Hoogspanning. Reden te meer voor tientallen vrijwilligers om het treinstel terug te brengen in de originele staat. Daar is vooral de afgelopen drie jaar hard aan gewerkt en dat werk is nu volbracht.

Van schroot naar icoon, zeggen de betrokkenen. Alles is handwerk geweest, elk onderdeel is gerestaureerd of opnieuw gemaakt. Conservator Erik Plomp: “De restauratie van de Mat’36 252 is echt een uniek project, waarbij het museum een elektrische trein vanaf nul weer helemaal heeft opgebouwd. Dit is nog nooit gedaan. Er is de afgelopen maanden keihard gewerkt om hem klaar te krijgen voor de tentoonstelling en hij ziet er prachtig uit. Als je nu de trein binnengaat dan ruikt hij weer als nieuw. Heerlijk is dat.”

Tekst gaat verder onder afbeelding

Peter van der Vlist en Henk Eijssens zijn er tot het allerlaatste moment bij betrokken gebleven: “Het is uniek te noemen dat het treinstel bewaard is gebleven en nu helemaal gerestaureerd is. Doordat STIBANS er al die jaren voor gezorgd heeft dat de trein niet gesloopt werd, er jaren aan gewerkt is door heel veel vrijwilligers en uiteindelijk het Spoorwegmuseum heeft besloten dat de 252 tot historisch erfgoed behoort, kunnen we hier nu in dit treinstel zitten.”

Tekst gaat verder onder afbeelding

De tentoonstelling ‘Onder Hoogspanning’ in het Spoorwegmuseum laat op interactieve wijze zien wat elektrificatie inhoudt. Wat is er nodig om een spoorlijn te elektrificeren, hoe werkt een elektrische trein en welke innovaties waren er? De Mat’36 252 is het pronkstuk van deze tentoonstelling. Harry Peters, ook sinds het begin betrokken bij het behoud van dit treinstel, schreef een uitgebreid boek over de 85-jarige geschiedenis van de 252.

7 Reacties

Reageren
  1. thijs koolhaas

    Diesellocomotieven de norm voor het Mat36? Nee het waren stoomlocomotieven!

  2. Bart

    Prachtig! Was de bijnaam van deze treinstellen niet “De Muis”?

  3. Marten de la Vieter

    gelukkig, toch gered, dank aan allen betrokkenen.

  4. Utrechter2

    @Bart: niet alle treinen kregen vroeger een bijnaam, dat ging vroeger spontaan en natuurlijk. De bijnaam muizeneus of muizenkop heb ik in de 20e eeuw niet voorbij zien komen. Ook niet als ik nu in archieven kijk.
    De naam Apekop van de latere stoptreinen wordt een keer vermeld in een bron uit de jaren ’80, maar is totaal niet zo ingeburgerd als de naam Hondekop.

    Het is wel zo dat elektrische treinen uit die tijd en uit dit artikel ook een ‘Diesel’ werden genoemd
    De eerste treinen van dat type waren een diesel, en bij het publiek werd dat een soort eigennaam voor al het stroomlijnmaterieel dat in die tijd modern en vooruitstrevend was.

  5. Steve

    Wat een prachtig eindresultaat.
    Dank en respect voor degenen die dit mogelijk hebben gemaakt.
    Jammer dat de entree zo belachelijk hoog is.
    Anders zouden er veel meer mensen op af komen.

  6. Nina

    Wat goed dat deze mooie trein behouden is gebleven door de volhardende inzet van deze mensen.

  7. wollie

    “voorkomen dat de Mat’36 252 niet gesloopt werd”

    maar hij is er toch nog?

Plaats een reactie

Lees voor u reageert onze algemene voorwaarden. Alle reacties worden vooraf gemodereerd. Uw IP adres is geregistreerd (wordt niet gepubliceerd).