Theo Mackaay, schilder en beeldhouwer, in 1950 geboren in de Utrechtse binnenstad, is onder andere maker van het Gouden Kalf. Dit gezichtsbepalende beeldje van het Nederlands Film Festival ontwierp hij 35 jaar geleden en werd er bekend mee. Minder bekend is zijn muzikale verleden, toch heeft hij ook daarmee zijn sporen meer dan verdiend. Met een nieuw Nederlandstalig album richt hij zich de komende tijd helemaal op zijn tweede passie: muziek.

Op dinsdag 1 november presenteert Mackaay in TivoliVredenburg, met een uit zes muzikanten bestaande band, zijn nieuwe album dat de titel Met de hemel weet je het nooit heeft gekregen. Op deze avond is ook de cd-release. Het is een zeer autobiografisch album met zestien nummers die soms tot tranen toe roeren. Dit bleek op de eerste try-out afgelopen 19 september in De Parel van Zuilen, waar een klein publiek enthousiast en emotioneel reageerde. Een interview met deze artistieke duizendpoot lijkt gerechtvaardigd. We spreken af op een terras aan de rand van de Utrechtse binnenstad. Geef Theo één woord in zijn mond en hij geeft duizend woorden terug. Het valt niet mee om zijn muzikale levensverhaal chronologisch op papier te zetten. Hij heeft zoveel gedaan en met zoveel mensen muziek gemaakt, bekend en onbekend. Toch waag ik, onder het genot van een cappuccino, een poging.

Muzikant en beeldhouwer

De muzikale loopbaan van Theo Mackaay (1950) begint al op zevenjarige leeftijd als zijn vader een gitaar voor hem koopt. “Zonder een noot te kennen begon ik erop te rammen”, zegt hij. De eerste akkoorden kwamen pas drie jaar later, hij herinnert zich het liedje ‘Diana’ van Paul Anka dat hij het eerst kon spelen. “Met vier akkoorden kwam je al een heel eind”, aldus Theo. Overigens kwam de gitaar die hij van zijn vader kreeg niet uit de lucht vallen. Zijn vader speelde piano en zijn moeder zong meer dan verdienstelijk in een vrouwenkoor. Een muzikale familie dus, want ook broer Hans speelde gitaar. Samen vormen zij al snel een duo: “We speelden vooral tussen de schuifdeuren bij familie en vrienden”, herinnert Theo zich. Zijn middelbare schooltijd vindt Theo Mackaay maar matig interessant, de muziekwereld des te boeiender. Als gitarist ontwikkelt hij zich snel en hij blijkt, net als zijn moeder, over een bovengemiddelde zangstem te beschikken. De Utrechtse bandjes staan in de rij om hem in te lijven. Muzikale vrienden van het eerste uur, Hans Kosterman, Dolf Koch en Heleen Schuttevaer, halen hem over om bij de in die tijd zeer populaire band Tot wederzijds genoegen te komen spelen en zingen. Een coverband, die midden jaren zeventig vrijwel ieder weekend voor volle zalen speelt in het discocircuit.

In 1978 besluiten vier bevriende muzikanten – Simon Been, Dolf Koch, René Brom en Theo Mackaay –  om samen Nederlandstalige liedjes te schrijven, te spelen en te zingen. Cherry Wijdenbosch en Hans Kosterman werden aangetrokken om de band te versterken. De popgroep Braak was geboren.

Tussen zijn muzikale activiteiten door studeert Theo vanaf 1970 aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam waar hij in 1975 met een diploma op zak afstudeert. Hij is nu naast muzikant ook nog beeldhouwer. Een van zijn eerste opdrachten als beeldhouwer krijgt hij van Jos Stelling die samen met Sherman De Jesus de Nederlandse Filmdagen (nu NFF) opricht. Theo ontwerpt en maakt het Gouden Kalf, deze weken weer levensgroot te bewonderen op de Neude. Via zijn vriend Simon Been treedt Theo toe tot de begeleidingsband van de zangeres Lenny Kuhr, Edisonwinnares en onder andere bekend van ‘De Troubadour’ en ‘Visite’. Het is dan 1977. Lenny Kuhr maakt een theatertournee van een jaar door Nederland. Zes avonden per week treden ze op van Groningen tot Maastricht en alle plaatsen daartussen. “We hebben veel lol gehad en Lenny was een geweldige vrouw met een prachtige stem”, zegt Mackaay over deze periode. Aan het eind van deze tournee in 1978 besluiten de vier bevriende muzikanten – Simon Been, Dolf Koch, René Brom en Theo Mackaay –  om samen Nederlandstalige liedjes te schrijven, te spelen en te zingen. Cherry Wijdenbosch en Hans Kosterman werden aangetrokken om de band te versterken. De popgroep Braak was geboren.

Braak

Braak stond aan het begin van een periode die geschiedenis zou maken onder de naam nederpop. De meeste bandjes kozen voor een Engelstalig repertoire in plaats van  een Nederlandstalig zoals Bots en Normaal. Later gevolgd door Doe Maar en Het Goede Doel. Braak onderscheidde zich door hun maatschappij-kritische teksten. Daarmee beantwoordden zij aan de behoefte van de linksgeoriënteerde protestmaatschappij van die jaren. Ze kregen veel optredens, meestal op politiek gerichte manifestaties, maar ook in het alternatieve clubcircuit. “Soms speelden we in een dorpshuis ergens in Groningen waar de jongens het niet leuk vonden dat we aandacht kregen van de meiden, ze wilden verhaal halen in de kleedkamer of wat daar voor doorging.” Wat ze niet wisten is dat Theo ook bokskampioen (zwaarwelter) van Nederland was. “Die jongens wilden natuurlijk matten, maar ik hing ze met één arm aan hun broekriem aan de kapstok.”

Het album Suite voor een hypochonder uit 1980 is waarschijnlijk het album wat het meest beklijft en misschien ook wel het beste wat Braak heeft gemaakt. Nou ja, het beste? In 1983 verschijnt hun single ‘Donker om je heen’, een prachtig nummer met grote gevoeligheid door Theo gezongen. De verwachtingen zijn hoog, maar de single komt niet hoog in de hitparade. Als André Hazes het een jaar later met een aangepaste tekst op single uitbrengt, wordt het wel een hit. De tekst van Braak vond Hazes te intellectueel! Inmiddels is dit nummer door talloze muzikanten gecoverd. In 1983 houdt Braak op te bestaan, de bezetting van bandleden is dan al enkele keren gewijzigd. Simon Been en Cherry Wijdenbosch gaan als duo verder en scoren met ‘Vang me’ en ‘Dame uit Suriname’ nog twee bescheiden hitjes. Theo Mackaay richt zich helemaal op het beeldhouwen en schilderen en wordt een van Nederlands bekendste kunstenaars. In 1990 wordt hij uitgenodigd om deel te nemen aan het populaire televisieprogramma Sterrenslag. Hij is op slag ook een bekende Nederlander. De Utrechtse cineast Jan van den Berg maakt in 1993 een documentaire over de totstandkoming en plaatsing van een van de beelden van Mackaay.

Driemanschap

Ondanks zijn succes als beeldhouwer en schilder, laat de muziek hem niet los. Een enkele keer komt Braak nog samen voor een reünieconcert en dan blijkt de band nog steeds mateloos populair. “Ik ben stomverbaasd hoe veel mensen naar onze concerten komen”, zegt Theo daar zelf over, maar tot een definitieve reünie komt het niet. In 2010 wordt Theo verrast door zijn jeugdvriend Hans Kosterman, die hem tot zijn verbazing een platencontract aanbiedt. Het is een cadeau voor zijn zestigste verjaardag. Kosterman heeft via Simon Been de gitarist en technicus Matthijs Spek leren kennen. Simon Been en Matthijs Spek hebben Suite voor een hypochonder gedigitaliseerd. De ‘suite’ dreigde verloren te gaan door verkleving van de oude opnametapes. Kosterman en Spek zijn van mening dat Theo meer verdient dan muzikale vergetelheid. Matthijs Spek (1974) is als gitarist opgeleid aan het Utrechts Conservatorium, maar is ook op technisch en mediagebied een kei. Hij stimuleert de aanvankelijk onwillige Mackaay om door te zetten en de door Kosterman gewenste cd te maken.

Muzikant en technicus Matthijs Spek sluit een tournee langs Nederlandse theaters niet uit, zo overtuigd is hij van de kwaliteit van deze cd

Theo stemt schoorvoetend toe, maar weigert een contract. Liever een eigen inbreng en gedeeld risico. “Contracten heb ik nooit ondertekend, die dingen maken me gek en beknotten mijn heilige vrijheid”, zegt Theo bevlogen. Het wordt een driemanschap samen met Kosterman en Spek. Er wordt hard gewerkt, maar het project komt op zijn kop te staan als Hans Kosterman in 2013 wordt getroffen door een hersenbloeding waarvan hij niet herstelt. Hij overlijdt op 18 juni 2015 op zeventigjarige leeftijd. Matthijs Spek ontpopt zich na het overlijden van Hans Kosterman als inspirator van het project en zet door. Het heeft de bekende bloed, zweet en tranen gekost, maar de cd is er gekomen en is vanaf 1 november verkrijgbaar. De release is gelijktijdig met een liveconcert in TivoliVredenburg, dat om 20.00 uur begint  Matthijs Spek is er zeker van dat het niet bij dit ene concert blijft. Hij sluit een tournee langs Nederlandse theaters niet uit, zo overtuigd is hij van de kwaliteit van deze cd en natuurlijk van Theo en muzikanten. Aan het einde van dit interview bedenkt ondergetekende dat de titel van deze cd Met de hemel weet je het nooit ook ‘Met Theo weet je het maar nooit’ zou kunnen zijn.

Tekst: Marcel Gieling.

Deze tekst verscheen eerder in onze DUIC krant: