Nieuwe monumenten 1970-2000: De Musketon in Lunetten Nieuwe monumenten 1970-2000: De Musketon in Lunetten

Nieuwe monumenten 1970-2000: De Musketon in Lunetten

Nieuwe monumenten 1970-2000: De Musketon in Lunetten
De Musketon in 1985 (Het Utrechts Archief)
De actieve ‘inspraakwijk’ Lunetten kreeg in 1984 het ‘het neusje van de zalm op het gebied van welzijnscentra’. De Musketon bood plaats aan een bibliotheek, theaterzaal, bejaardentrefcentrum, kinderdagverblijf, jongerencentrum en buurtwerk. Ook de architectuur moest duidelijk maken dat het een laagdrempelige ontmoetingsplaats voor alle wijkbewoners was.

De actieve ‘inspraakwijk’ Lunetten kreeg in 1984 het ‘het neusje van de zalm op het gebied van welzijnscentra’. De Musketon bood plaats aan een bibliotheek, theaterzaal, bejaardentrefcentrum, kinderdagverblijf, jongerencentrum en buurtwerk. Ook de architectuur moest duidelijk maken dat het een laagdrempelige ontmoetingsplaats voor alle wijkbewoners was.

De Musketon is genoemd naar de musketonhaak, een type ophanghaak waaraan ooit musketten hingen en waarmee snel een verbinding kan worden gemaakt. De naam moest ‘de bindende kracht van de gemeenschap’ symboliseren. Buiten staat een metershoge ‘Musketon’ van roestvrijstaal van beeldhouwer Johan Wagenaar. Het is een geabstraheerde versie van de haak, aan de wijk geschonken door Ontwikkelingsmaatschappij Lunetten.

De veelzijdige opzet van het complex sloot aan bij het structuralisme, een bouwstijl met oog voor de menselijke maat die sinds de jaren zestig in zwang was. Kenmerkende elementen: meerdere gelijkwaardige ingangen in plaats van één centrale entree en semi-openbare ontmoetingsruimtes zoals een binnenstraat. Deze zijn herkenbaar bij De Musketon, evenals typische interieuronderdelen uit die tijd, zoals een zitkuil, bar en open haard.

Het complex is volgens een rasterstructuur ontworpen, waarbij kleine gebouwdelen zich in verschillende hoogtes herhalen. Zo wordt een massieve indruk vermeden. De betonnen kolommen, liggers en bogen zijn binnen en buiten zichtbaar gelaten. De gevels zijn gevuld met glas, donkere houten kozijnen en ruwe lichtgrijze betonsteen. Onder de ramen weerspiegelen omgekeerde driehoeken van donkere steen de puntdaken, die met hun oranje dakpannen het meest kleurrijke element vormen. Hoewel het complex qua opzet uit het voorgaande decennium had kunnen stammen, verraadt het ‘grijze’ kleurenpalet de datering in de jaren tachtig.

De architect was Peter Strijker van het bureau Knoop en Nieuwveld uit Nieuwegein, die ook de woningwetwoningen in het Verdomhoekje hadden ontworpen. Na zijn afstuderen aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam had Strijker eerst bij Environmental Design in Amersfoort gewerkt, zoals aan de verbouwing van de Thorbecke Scholengemeenschap in Utrecht en het voetgangersgebied dat Utrecht CS met Hoog-Catharijne verbond. Later vertrok Peter Strijker naar de gemeente Lelystad om daar hoofd ruimtelijke ontwikkeling te worden.

Interieur van de Musketon in 1985 (Het Utrechts Archief)

Tegelkunstwerk

Een grote keramische tegelwand siert over 20 meter de binnenstraat van De Musketon. Dit werk van kunstenaar Willem Lenssinck werd bekostigd uit de percentageregeling. Het thema is verstedelijking oftewel de bouw van de wijk Lunetten. De ene helft toon in frisse kleuren de oorspronkelijke weilanden met knotwilgen en vee, terwijl de andere kant een uitvergroting laat zien van de bouwtekening van De Musketon. Het kunstwerk is tegenwoordig nog in goede staat, ook al wordt de wand nu gebruikt om stoelen tegenaan te zetten.

De binnenstraat, met geglazuurde bruine plavuizen, was bedoeld als een soort foyer. Door verschillende verbouwingen heeft de ruimte z’n oorspronkelijke vorm niet meer, maar vervult nog wel een centrale functie. Bij in gebruiksname schreef het Utrechts Nieuwsblad: ‘Rond de ontmoetingsruimte liggen de overige onderdelen van De Musketon gegroepeerd: peuterspeelzaal, het kinderdagverblijf, het jongerencentrum, het bejaardentrefcentrum en de ruimtes voor het buurtwerk. De grote evenementenzaal ziet eruit als een professionele theaterzaal met de regiekamer, kleedkamer en zelfs een lift om tafels en stoelen te kunnen opbergen onder het podium.’ De hele bovenverdieping was gereserveerd voor de bibliotheek.

Volgens de eerste beheerder, Rob Beijer, was De Musketon ‘het neusje van de zalm op het gebied van welzijnscentra’. Doordat het buurtwerk in Lunetten al enkele jaren bestond, was het nieuwe activiteitencentrum direct goed gevuld met activiteiten en initiatieven. Lunetten kende, zo vertelde Beijer, een grote groep actieve wijkbewoners. Zo was ook de bouw van De Musketon begeleid door een werkgroep waarin bewoners zitting hadden.

Bibliotheek Lunetten in de Musketon, 1984 (Het Utrechts Archief)

Opknapbeurt

Na ruim 35 jaar wil de gemeente De Musketon moderniseren. Inrichting en installaties zijn verouderd en het gebouw zou ‘opener, lichter en meer uitnodigend’ moeten worden. Waar tot voor kort de kinderopvang zat moet een gezondheidscentrum komen. De Musketon blijft een plek voor ontspanning en ontmoeting, maar over de aanpassingen wordt nog gediscussieerd. Gebruikers en bewoners, verenigd in het Platform Samen Musketon, zijn bang dat de intieme sfeer verloren gaat. Bovendien willen zij de functie van de theaterzaal behouden, terwijl de gemeente liever een multifunctionele ontmoetingsruimte heeft. In september wordt begonnen met het schetsontwerp en in 2021 volgt de uitvoering.

Bettina van Santen, architectuurhistoricus bij de gemeente, benadrukt het cultuurhistorische belang van het gebouw: ‘De Musketon is typerend voor de tijd waarin het is ontworpen. Het is één van de zeldzame nog bestaande voorbeelden in Utrecht van een gemeenschapscentrum dat alle karakteristieken heeft van het structuralisme en de bijbehorende opvattingen over het mengen van (buurt)functies en de nadruk op ontmoeting. Dit komt bijvoorbeeld goed naar voren in bijzondere ruimtes als de evenementenzaal en de zitkuil.’

In de serie ‘Nieuwe monumenten 1970-2000’ bespreekt Arjan den Boer gebouwen die eventueel in aanmerking komen als nieuwe gemeentelijke monumenten; ze zijn dat dus nog niet. De gemeente Utrecht rondt eind 2020 een inventarisatie af, waarna besluitvorming zal volgen.

Arjan den Boer

Arjan den Boer

Arjan den Boer is publicist over geschiedenis, design, monumenten en architectuur. Voor DUIC schrijft hij dit jaar over verdwenen villa's in Utrecht.

Profiel

5 Reacties

Reageren
  1. Ron

    Heb daar vele mooie avonden mee mogen maken met Balfolk-muziek, dus daar veel gedanst ook. Zou erg jammer zijn als die theaterzaal verdwijnt.

  2. Herman

    Paar mooie foto’s en artikelen van bewaren en dan snel deze jaren 70 ellende slopen.

  3. Rene

    Jaren in Lunetten gewoond, in de onbezonnen jeugdjaren ooit eens een pogingen gedaan om bij het jongerencentrum naar binnen te komen tijdens een discoavond. We behoorde niet tot de “in crowd’ en waren absoluut niet welkom, tot zover het ‘verbindende’ geheel van de musketon.
    Gebouw staat er, heb er geen warme gevoelens bij, kom af en toe nog eens in lunetten, vind de wijk behoorlijk afgegleden en schrikbarende huizenprijzen voor de voormalige bo-ex huurwoningen.

  4. Paul

    Het is in zich zelf een mooi voorbeeld van de tijdgeest. In die tijd ontstond een soort negatieve beleving van de grote stad, alles moest dorps en kleinschalig lijken. Een soort retro gevoel denk voort gekomen uit de crisis jaren begin 1980 .Oude historische binnenstad werden verwaarloosd, en de flat wijken werden als anoniem bestempelt. Inspraak was het toverwoord, want dat het ik in mijn stage destijds bij de woningbouw koepel ervaren.
    De architect , stedenbouw kundig ,moest zich heel dienend op stellen na alle bewoners. De uitkomst was vaak een onsamenhangde brei van compromis .
    Zelf ervaar ik Lunnetten als de meest introverte wijk van Utrecht. Je komt er niet als je er niet moet zijn.Het station lijkt een fremd korper , je hebt geen idee waar het centrum is.
    Straten zijn onvindbaar zonder plattegrond studie, Huizen hebben kleine raampjes. Winkel centrum is deprimerend, de wijk heeft een minimum aan toegangs wegen…
    Er is veel groen dat wel, maar door het ontbreken van goede geluid schermen bij de zuid ring is het verkeers lawaai.
    Deze hele tijds periode aan architectuur, heeft veel kneuterige smakeloze dorps architectuur opgeleverd. Het ” verdom hoekje ” verdient terecht die naam als aller lelijke stukje je Utrecht. Wie bedenkt het om een stukje dorp te bouwen naast het grootste OV Station van Nederland?
    Tevens moet gemeld worden dat in deze periode ,grond prijzen geen invloed mochten hebben op de stedenbouwplan , en ging er miljoenen belasting geld erbij om naast het CS maar zo weing woningen te kunnen bouwen.
    Wat mij betreft, het verdom hoekje zo spoedig slopen !

  5. Metropool Utrecht.

    Inspraak lijkt sympathiek, maar heeft vaak tot veel ondeskundige compromis rommeligheid gelijdt. Samenhang in Lunnetten tussen station, centrum , etc ontbreekt.

Plaats een reactie

Lees voor u reageert onze algemene voorwaarden. Alle reacties worden vooraf gemodereerd. Uw IP adres is geregistreerd (wordt niet gepubliceerd).