De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Deze keer maken we een wandeling door het in 1898 geopende Wilhelminapark. Een park in de Engelse landschapsstijl, ontworpen door tuinarchitect Henri Copijn.

In 1888 bood Baron van Boetzelaer van Oosterhout de gemeente Utrecht het Oudwijkerveld aan voor slechts 37.000 gulden, een kwart van de werkelijke waarde. Dit perceel van 11,7 hectare lag aan de oostkant van de stad. Baron van Boetzelaer had wel als voorwaarde gesteld dat er binnen 10 jaar naast woonhuizen ook een openbaar wandelpark op het terrein aangelegd zou moeten worden.
De aankoop en bestemming van het Oudwijkerveld leidde tot de nodige discussies in de gemeenteraad. Tegenstanders waren van mening dat het park veel te ver van de stad zou liggen. Bovendien vroeg men zich af of er wel een park nodig was. In 1883 was namelijk in Wijk C het Oranjepark geopend. Was het dan wel verantwoord om nu alweer hoge kosten te maken voor de aanleg van een nieuw park in een verre en deftige uithoek van de stad terwijl er in de arbeidersbuurten nog zoveel behoefte was aan ‘belommerde pleinen’? Voorstanders wezen er echter op dat de stad aantrekkelijker zou worden voor welgestelde burgers als er fraaie woonhuizen zouden verrijzen in een parkachtige omgeving.

Prijsvraag

Om te kunnen beslissen of het Oudwijkerveld gekocht  moest worden wilde de gemeente eerst een ontwerp voor het in 1887 aangekochte Hoogeland en daaraan grenzende Oudwijkerveld. Hiervoor werd een prijsvraag uitgeschreven.
Op 12 december 1888 werd de uitslag in de raadsvergadering bekend gemaakt. De prijs van 1000 gulden werd verdeeld over twee winnaars, Antony Loran en Henri Copijn. Loran was werkzaam op het Utrechtse stadstimmerhuis en Copijn was een alom geroemd tuinarchitect. Aan elk werd een deel van het totaalplan toegewezen. Loran kreeg de opdracht om Het Hoogeland in te richten en aan Copijn werd Oudwijkerveld toebedeeld. De uitvoering van het project Oudwijkerveld werd toevertrouwd aan de gemeentelijke plantsoenmeester J.J. Denier van der Gon.
Vervolgens stemden 16 leden van de gemeenteraad voor aankoop van het Oudwijkerveld en 11 leden tegen. Het Oudwijkerveld  kon worden gekocht en kreeg als bestemming wandelpark.
Tekst loopt door onder de afbeelding

Engelse landschapsstijl

Plantsoenmeester Van der Gon ging aan de slag. De Engelse landschapsstijl was het uitgangspunt van het ontwerp van Copijn. Kenmerken van deze stijl zijn gebogen paden, vijvers, doorkijkjes, slingerende oevers en veel bomen, waaronder uitheemse soorten, afgewisseld met heesters.
Vanaf 1894 werden in de gemeentelijke kwekerij aan de Kruisvaart ‘jonge bomen van verschillende soorten, benevens een partij heesters en coniferen’ geplant, bestemd voor het ‘Oudwijkerveldpark’. Met de feitelijke aanleg van het park op het Oudwijkerveld werd in de zomer van 1897 begonnen. Nog net op tijd om aan de verkoopvoorwaarde van Baron Van Boetzelaer uit 1888 te voldoen.
Eind 1897 vroeg de Vereniging tot Veredeling van Volksvermaken aan de gemeente om het park ‘Wilhelminapark’ te noemen, naar de prinses die in 1898 gekroond zou worden tot koningin. De opening vond plaats op 26 mei 1898 en op 31 augustus werd de Wilhelminalinde tussen Het Hoogeland en het Wilhelminapark geplant, ter herinnering aan de inhuldiging van de koningin.

Een volksuitspanning

Een jaar voor de opening van het park had de gemeenteraad aangegeven dat het park een volksuitspanning of een eenvoudige melkerij ontbeerde, waar men onder het lommer kon genieten van een versnapering, met misschien wat sierlijke koetjes op de achtergrond. De koeien kwamen er niet maar in 1911 werd, op initiatief van de Volksbond tegen drankmisbruik, het ‘Melkhuis’ geopend.
Het Melkhuis werd in 1925 door de gemeente vervangen door het huidige theehuis, ontworpen door de gemeente-architect G. van der Gaast. Het paviljoen is gebouwd in de toen populaire Amsterdamse Schoolstijl met veel hout, roeden-ruiten en een rieten dak. Het is een rijksmonument en staat nu bekend als restaurant Wilhelminapark. Een jaar later werd door de burgers van Utrecht aan burgemeester J.P. Fockema Andreae de Burgemeestersbank aangeboden ter gelegenheid van zijn koperen ambtsjubileum.
Tekst loopt door onder de afbeelding

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de naam Wilhelminapark veranderd in Nassaupark. Ook werd er tijdens de oorlog een bunker gebouwd die er, half verscholen tussen het groen, nog steeds staat. De bunker is tegenwoordig in gebruik als expositieruimte EXbunker.
Na de oorlog werd het park verrijkt met een aantal kunstwerken. In 1966 plaatste de gemeente het werk van Auke Hettema, getiteld ‘De Strijdende Geesten’, in de buurt van de vijver. Niet ver daarvandaan werd in 1968 in het toen 70 jaar oude park het standbeeld van Koningin Wilhelmina onthuld, gemaakt door Mari Andriessen. In 1986 kwam daar ten slotte ‘De Waterstenen’ van Gerard Höweler bij: zwerfkeien waarvan de buitenkant ongemoeid is gelaten maar waaruit scherpgekante delen zijn weggenomen, zodat er in de ruwe steen glad gepolijste ‘waterreservoirs’ zijn ontstaan.
Tegenwoordig wordt het park op allerlei manieren gebruikt. Mensen komen er nog steeds wandelen, er wordt veel gesport en jong en oud gebruikt het park om te lezen of te ‘chillen’ op de ligweide. En natuurlijk worden er nog steeds de eendjes gevoerd. Stichting Wilhelminapark heeft twee wandelingen uitgestippeld, Rondje Oude Reuzen en Rondje Vijver, om het park zelf te verkennen. Ze zijn te vinden op de website van Stichting Wilhelminapark.
Tekst loopt door onder de afbeelding

Het Wilhelminapark is sinds 2001 een rijksmonument, net zoals het Zocherpark rond de binnenstad.

Tekst: Mario Gibbels

Tips om verder lezen bij Oud-Utrecht.

Je kunt hier lid worden van Oud-Utrecht.