De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Deze keer lopen we in het stationsgebied langs een aantal plekken met een militaire historie.
Utrecht heeft al eeuwenlang een hechte band met Defensie. Het hoofdkwartier van de Koninklijke Landmacht zit nog altijd in Utrecht, in de Kromhoutkazerne tegenover Stadion Galgenwaard. Wat veel mensen niet weten is dat in het huidige stationsgebied meerdere kazernes hebben gestaan. En dat is nog niet eens zo heel lang geleden.
Nu bepalen vooral forenzen het straatbeeld aan de westkant van het centraal station. Voorheen waren dat militairen. Zo stond op de plek van het NH-hotel aan het Jaarbeursplein tot 1968 de Van Sypesteynkazerne. Deze kazerne werd eind negentiende eeuw gebouwd. Het huidige stationsgebied lag toen nog aan de rand van de stad en was daarom een logische plek voor kazernes. De Van Sypesteynkazerne bood onderdak aan militairen van de veldartillerie. Het gebouw had één langgerekte vleugel van drie bouwlagen met daarachter twee rijbanen en tien stalgebouwen. De kazerne was vernoemd naar Jan Willem van Sypesteyn, een officier met veel kennis van militaire historie. De kazerne moest uiteindelijk wijken voor Hoog Catharijne en het Beatrixtheater, maar de naam leeft voort. Niet alleen werd dit stukje Leidseweg omgedoopt tot de Van Sijpesteijnkade en staan er de woontorens De Syp en Steyn. Ook draagt de NS-fietsenstalling daar deze naam en leidt de Sijpesteijntunnel naar het stadscentrum. Tot slot staat er op het Jaarbeursplein het kantoorgebouw Sypesteyn. De twee leeuwenbeelden die de entree van de kazerne sierden, staan tegenwoordig in de tuin van Villa Jongerius.
Tekst loopt door onder de afbeelding

De Hojel
In 1990 werd de Hojelkazerne gesloopt. Deze statige kazerne stond in de hoek die de Graadt van Roggenweg en de Croeselaan met elkaar verbindt. We vervolgen de wandeling naar dit punt en vinden daar het kantorencomplex Hojel City Center. De naam heeft niks met een hotel te maken, maar alles met Willem Christoph Hojel, een militair die deskundig was in artillerietechniek. De kazerne stond er sinds 1888 en bood onderdak aan de vestingartillerie en later de luchtdoelartillerie. Het hoofdgebouw had twee verdiepingen, een brede ingang en twee zijvleugels. Er was plek voor elfhonderd militairen. In de loop der tijd vestigden zich vele militaire opleidingen en diensten in de Hojelkazerne. Kort na de honderdste verjaardag ervan viel deze mooie kazerne ten prooi aan de sloopkogel.
De sloop was het gevolg van overleg tussen de gemeente Utrecht en het Ministerie van Defensie in de jaren tachtig. De Hojelkazerne stond, net als de voormalige Sypesteynkazerne, op een economisch aantrekkelijke locatie. De gemeente was zeer geïnteresseerd in deze locatie pal naast het station en stadscentrum. Defensie wilde de beschikking houden over een centraal gelegen locatie. Het overleg leidde tot het Plan Utrecht: Defensie verkocht een aantal militaire objecten en in ruil daarvoor werkte de gemeente mee aan de bouw van één groot Defensiekantoor. Dat kantoor kwam op de plek van de Knoopkazerne.
Tekst loopt door onder de afbeelding

De Knoop
We lopen verder de Croeselaan in langs de Jaarbeurs en de nieuwe woontorens die daar gebouwd worden. Ter hoogte van de bar Uncle Jim steken we over richting het Centraal Station. We komen aan bij de Knooppassage, het fiets- en wandelpad met ter rechterzijde de Rabobank. Het grote glazen gebouw links heet De Knoop. Voorheen stond hier de luitenant-generaal Knoopkazerne, vernoemd naar krijgshistoricus Willem Jan Knoop. Tot 1986 stond er een negentiende-eeuwse kazerne die qua vorm leek op de Sypesteynkazerne. Na de sloop verrees in 1989 op dezelfde plek de nieuwe Knoopkazerne met maar liefst twaalf verdiepingen. Het gebouw had een totaal andere uitstraling en sloot architectonisch meer aan op de gebouwen eromheen. Toen de Defensiebewoners in 2010 verhuisden naar de nieuwe Kromhoutkazerne, nam het Rijksvastgoedbedrijf het gebouw over. Het casco van de voormalige Knoopkazerne werd getransformeerd en sinds 2018 is het een kantoor van de Rijksoverheid. De Belastingdienst is er gevestigd, maar de Knoop is ook een Rijkshub: een plek waar rijksambtenaren uit heel Nederland kunnen werken.
Tekst loopt door onder de afbeelding

In de vorige eeuw hadden Utrechters het over de Sypesteyn, de Hojel en de Knoop. Toen ging het over de kazernes die inmiddels verdwenen zijn. Deze korte wandeling rond Utrecht Centraal laat echter zien dat hun namen niet verdwenen zijn.
Tekst: Jeffrey Lemm
Tips om verder lezen bij Oud-Utrecht.
Je kunt hier lid worden van Oud-Utrecht.
13 Reacties
ReagerenJullie zijn het militair hospitaal op de Haydnlaan vergeten.
Dank voor het in herinnering brengen van de verzameling Utrechtse kazernes in een aantrekkelijk verhaal Jeffrey! Deze kazernes van het zogenaamde Damlustcomplex (naar de voormalige buitenplaats Damlust) huisden in mooie gebouwen en werden doorgaans goed onderhouden. Het volgende rijmpje wees op een uitzondering die enige tijd gold: “De genie, die zelf kazernes bouwt, woont in een rijloods, rot en oud.”
Wat een imposant gebouw, de Hojelkazerne. Ik heb er in rondgelopen vlak voordat het gesloopt werd. Je kon goed zien wat een hoge kwaliteit materialen er gebruikt was. Zeer degelijke houtwerk in kozijnen, deuren en trappen en grote ruimtes met alleen maar vloerdelen uit één lengte. En die gevel: wat een detailering!
Wel jammer dat zoveel militaire geschiedenis is uitgewist. Vooral de Hojelkazerne was monumentaal. Zouden we tegenwoordig misschien toch anders aanpakken. Wat er allemaal voor in de plaats is gekomen is niet altijd een architectonische verrijking van de stad.
@Regina Visscher
Ligt niet in het stationsgebied.
in 1990 (ik was 9!) nog in de Hojelkazerne gekeken vlak voor de sloop. Ondanks dat ik nog maar 9 was kan ik het mij nog goed herinneren- een mooi gebouw waar ik het zielig vond dat het gesloopt ging worden.
Jammer dat de Hojelkazerne gesloopt is. Het zou nu de parel van het Stationsgebied – Jaarbeurszijde geworden zijn. Er stonden trouwens prachtige hoge bomen op het kazerneterrein. Ook gesneuveld. Maar misschien ben ik bevooroordeeld. In de jaren 70 heeft Massegast het grootste deel van z’n diensttijd in de Hojel doorgebracht. En ik kijk daar op een positieve manier op terug.
Wat is Utrecht toch slecht omgegaan met haar zeer mooie architectuur. Heb er aardig wat stapjes gezet (Hojelkazarne) in mijn jeugd. Mij oom was beroepsmilitair.
Ook het gebouw van ‘de Utrecht’ en het mooie station moest gesloopt. Alles t.g.v. de betonklomp Hoog Catharijne’.
Maar een troost mijn dochter woont in de ‘Syp’. Gelukkig is de naam van Van Sijpesteinkade bewaard gebleven.
ik mis ook wat foto’s van de Kromhoutkazerne waar ik in 1965 gelegerd ben geweest , voor de rijopleiding en het leren sleutelen aan de Daf’s YA 126 ..YA 314 en YA 328 …in ‘n YA 314 de rijopleiding met goed gevolg af ge sloten , waardoor je automatisch je groot rijbewijs ook had ….Na ‘n half jaar werd je overgeplaatst naar ‘n zogenaamd paraat onderdeel , dat was voor mij de Dumalinkazrne in Soesterberg …..
En de kazerne bij de Catharijne singel? Voor psychische patiënten? Lag langs het singel
Laten we hopen dat er niet nog meer monumenten op economisch aantrekkelijke locaties staan. Weinig mensen worden blij van wat er voor terugkomt.
Destijds ben ik nog gekeurd voor de militaire dienstplicht in de Hojel kazerne , na het vervullen van mijn militaire dienstplicht weer aan het werk gegaan als electromonteur bij de Etibu en op de bouw van de Knoop kazerne gezeten
Een biertje voor 25 cent.
Was een mooie tijd daar.