De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Deze keer gaat de wandeling langs een aantal hofjes, ook wel cameren genoemd. Utrecht kende er ooit maar liefst dertig. Een aantal is geheel of gedeeltelijk gesloopt, maar er is veel bewaard gebleven. We gaan een klein aantal hofjes bekijken en ontdekken dat ook daarmee de ontwikkeling doorgaat.

Hofjes zijn kleine, vaak van de omgeving afgesloten woningen die werden gebouwd tussen de 13e en de 19e eeuw. Rijke burgers schonken een deel van hun vermogen aan een fundatie om wooneenheden, zogeheten cameren, te bouwen voor armen en minder bedeelden.

De meeste van die woningen zijn goed bewaard gebleven dankzij de beheerders, die zich eeuwenlang netjes hielden aan de afspraken in de stichtingsakten. Hofjes zijn tegenwoordig oases in de stad vanwege de rust, het groen en de schoonheid.

Een geestelijke en een advocaat

We beginnen in de Schalkwijkstraat waar we, komend van de Nieuwegracht, links de cameren van de rijke geestelijke Jan van Campen zien. Hij liet deze woningen realiseren aan het begin van de 16e eeuw. In zijn testament van 1574 bepaalde hij dat de huizen beheerd moesten worden door de regenten van het ertegenover gelegen Leeuwenberggasthuis.

Linksaf gaan we de Nieuwekamp in, een straat die in 1645 werd aangelegd. In het Achterom, met oud- en nieuwbouw, is het Metelerkamphof, dat zijn oorsprong vindt in 1844. Ga, als het hek open is, rechtsaf de Bruntensteeg in – of anders via de Brigittenstraat – om uit te komen op de Bruntenhof.

Tekst loopt door onder de afbeelding

We zien weer een rijtje prachtige cameren die een hofje vormen: de Bruntscameren. In 1621 liet een rijke advocaat, Frederik Brunt, op zijn erf vijftien huisjes bouwen voor arme weduwen. Dit hofje kent sinds 1742 een bijzondere traditie, in het leven geroepen door Hellegonda Schoormond, die in haar testament vastlegde dat er eens per maand geld uitgereikt moest worden aan behoeftige bejaarden. We lopen langs de sfeervolle huisjes en gaan bij het park Lepelenburg de Maliebrug over.

Hofjes uit eind 19e eeuw

Via de Maliebaan lopen we rechtsaf de Burgemeester Reigerstraat in. Over het spoor gaan we linksaf, de Wolter Heukelslaan in, waar we aan de rechterkant hofjeswoningen zien, ooit bedoeld voor protestantse weduwen. Het hof is in 1861 neergezet door de Stichting der Eleëmosynae van Oudmunster, een fundatie die in 1400 werd opgericht door de deken van het kapittel van Oudmunster. Hij deed dat aanvankelijk om alleen armen financieel te steunen, maar later werden ook huisjes voor hen gebouwd.

Aan het einde van de weg steken we het spoor en de Maliebaan over om de Maliestraat in te gaan. Via de Monseigneur van de Weteringstraat zien we op de hoek voorbij de Pallaesstraat een hofje uit 1890, dat eveneens door de hierboven genoemde stichting is gebouwd. In het midden verspringt de gevelpui tot een tuitgevel. Door de Pallaesstraat lopen we de Kerkstraat in. Voordat we de Kruisdwarsstraat inslaan zien we links het Speyart van Woerden’s Hofje uit 1874. Uit de erfenis van de naamgeefster (Wilhelmina van Linschoten, douairière baron Speyart van Woerden) werden deze woningen gebouwd en bestemd voor kinderloze weduwen van boven de vijftig jaar. Na 1970 woonden er krakers in. Sinds 2001 staat het op de monumentenlijst.

Via de Kruisdwarsstraat gaan we rechtsaf de Kruisstraat in. Aan het einde links staat een restant van de Stevensfundatie. Hier stonden ooit vijftig huizen in een hof. Gerardus Hendrikus Stevens bepaalde dat zijn nalatenschap moest worden besteed aan woningen voor protestantse ambachtslieden. In 1968 werd ondanks protesten een deel gesloopt voor de huidige blokkendoos even verderop.

Tekst loopt door onder de afbeelding

De laatste twee

Op de Biltstraat gaan we rechtsaf de Goedestraat in, waar even verderop aan de linkerkant een grappig poortje is te zien waarachter zich ook een hof bevindt: het Goedehofje, gesticht in 1854 door de ‘Vereeniging tot Verhuring van Woningen aan de Arbeidende Klasse’. Als we verder lopen, rechtsaf gaan en weer rechts de Bekkerstraat inslaan komen we bij het laatste hofje van deze wandeling. Aan de linkerkant bevindt zich het moderne Pastoor Stockmannhof, dat rond 2000 gereedkwam.

Deze plek kent een lange geschiedenis. Ooit lag hier het landgoed Salatiga, met een landhuis dat werd bewoond door Sophie Adèle Baudet-Baudet (ja, voorouder van). Na 1894 was er een kwekerij gevestigd en weer later een garagebedrijf. Het jaartal 1887 bovenin de gevel verwijst naar een koetshuis van een apotheker. Tegenwoordig ligt achter dit moderne hof een tuin, te bereiken via een trap. Overdag is deze gemeenschappelijke tuin toegankelijk is, zodat iedereen die rust zoekt kan genieten van deze groene oase.

Tekst: Ester Smit

Tips om verder lezen bij Oud-Utrecht.

Je kunt hier lid worden van Oud-Utrecht.