De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed.  Dit keer wandelen we van een verdwenen uitspanning naar een nieuwe uitgaansgelegenheid: van chalet Den Hommel naar café-restaurant Op Roose.

De wandeling gaat door een gebied dat in de afgelopen honderd jaar vrijwel onherkenbaar veranderd is. We beginnen bij het IBIS-hotel op de hoek van de Pijperlaan en de Leidseweg. Honderd jaar geleden stond op die plek de populaire uitspanning Den Hommel, een geliefde plek om op een vrije dag te vertoeven. Een wandeling langs de Leidsche Rijn bracht je vanuit de stad naar het hotel-restaurant, waar op het terras genoten kon worden van de rust van de landelijke omgeving van de gemeente Oudenrijn. Wie nog verder wilde wandelen zat zo in De Meern, maar kon ook een landweg naar het zuiden nemen, de Galecopperdijk. Dat is een eeuwenoude dijk die in de 11^e eeuw door een moerasgebied werd aangelegd, om van daaruit de polders Galecop en Papendorp te ontginnen. Deze weg, met aan weerszijden verschillende boerderijen, was de kortste weg naar Jutphaas, dat nu een onderdeel van Nieuwegein is. Links lag het eeuwenoude landgoed Welgelegen, rechts was in 1913 het Homeopathisch Ziekenhuis gebouwd. Het ziekenhuis leek een beetje verdwaald op deze locatie in de kleine gemeente Oudenrijn, maar het stond niet ver van de stad en in een zeer rustige omgeving.
Tekst loopt door onder de foto

Boerderijen

Van die rust is nu niet veel meer over. Juist op deze plek is in de loop van de twintigste eeuw een druk verkeerskooppunt ontstaan. In 1955 werd de Weg der Verenigde Naties aangelegd die doorliep tot de brug over het eind jaren dertig gegraven Amsterdam Rijnkanaal en zo de verbinding vormde met de in 1954 geopende A2. De weg vanuit Oog in Al werd omgevormd tot de Pijperlaan en aangesloten op de Beneluxlaan die de ruggengraat ging vormen van het te bouwen Kanaleneiland. Op deze plek, nu het 24 Oktoberplein, is nauwelijks nog iets van vroeger terug te vinden. Het Homeopathisch Ziekenhuis werd in 1969 omgevormd tot Ziekenhuis Oudenrijn, dat ook alweer is verdwenen. Alleen op de hoek van de Beneluxlaan en de Van Heuven Goedhartlaan is nog een deel van het voormalige ziekenhuis te zien, nu onderdeel van een groot wooncomplex. Daarvan domineert nu een recent opgetrokken hoog spierwit gebouw de omgeving. Precies achter dat gebouw is in de tuin van Woonzorgcentrum Voerhoeve, genoemd naar de oprichter van het Homeopathisch Ziekenhuis, een restant van de voorgevel van dat oude ziekenhuis herplaatst. Wie destijds voorbij het ziekenhuis verder wandelde kwam langs boerderijen als Nieuw- en Oud Welgelegen, Transwijk, Sterhof, Carolina’s Hoeve en Groenewoud. De naam Transwijk leeft nog voort in wijk en park Transwijk.
Tekst loopt door onder de foto

Anderhalve meter zand

In tegenstelling tot latere Utrechtse nieuwbouwwijken, zoals de Leidsche Rijn, werden bij de bouw van Kanaleneiland alle boerderijen gesloopt. Ook alle andere huizen werden met de grond gelijk gemaakt – op een paar na, zoals we later nog zullen zien. Het hele gebied verdween onder zo’n anderhalve meter zand en daarop werd in hoog tempo de nieuwe woonwijk gebouwd. Utrecht, dat opgesloten zat binnen nauwe stadsgrenzen, kreeg in 1954 eindelijk toestemming grote delen van de buurgemeenten te annexeren en kon toen dit deel van Oudenrijn gaan bebouwen. De plannen lagen klaar, de meeste grond was aangekocht en al in 1955 begon de bouw. Kanaleneiland kreeg een kaarsrechte verkaveling, evenwijdig aan het Amsterdam-Rijnkanaal, met flats en laagbouw en daartussen veel groen en speelgelegenheid voor de vaak kinderrijke gezinnen die hier kwamen wonen. Op foto’s uit de jaren zestig, waarin nog weinig mensen een auto bezaten, is die ruimte nog goed te zien. De Galecopperdijk liep van het huidige 24 Oktoberplein recht naar de Prins Clausbrug, diagonaal door het huidige Kanaleneiland Noord.
Tekst loopt door onder de foto

Op Roose

Vlak bij de brug, langs de Rooseveltlaan, is het eindpunt van onze wandeling: café-restaurant Op Roose. Voor het gebouw zijn door middel van een serre twee in 1939 gebouwde woningen samengevoegd die in de jaren vijftig aan de sloop zijn ontsnapt. De twee woningen met hun rode dakpannen vielen in deze wijk altijd al uit de toon en staan ook niet netjes in het gelid van het strakke raster van de omgevende bebouwing.
Tekst loopt door onder de foto

Nu is Op Roose een ideale plek om op het terras naar de schepen op het kanaal te kijken. Wie vanuit de glazen serre of vanaf het royale terras onder de Prins Clausbrug doorkijkt, ziet in de verte de Groenewoudsedijk, genoemd naar een andere verdwenen boerderij, die in het verlengde ligt van de vroegere Galecopperdijk. Nog veel verder, aan de zuidkant van de A12, is de naam Galecopperdijk nog terug te vinden: in de wijk Galecop van de gemeente Nieuwegein.

Tekst: Herman de Wit

Tips om verder lezen bij Oud-Utrecht.

Je kunt hier lid worden van Oud-Utrecht.