De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Deze keer is de wandeling kort, maar bijzonder: van het Drakenplein naar het Vondelparc, door de Rivierenwijk.

De wandeling begint in de Noordzeestraat in de Rivierenwijk waar een prachtige voormalige Openbare Lagere School staat. Het schoolplein daarvan is omgedoopt tot Drakenplein. Het gebouw, ontworpen door stadsarchitect J.I. Planjer, werd in 1925 opgeleverd. Het weerspiegelt de mode van die jaren met haar uitbundige metselwerk qua vormen en versieringen en met het indrukwekkende schuine dak. Hier huisde vanaf 1956 de Prinses Ireneschool en het gebouw is nu al meer dan twintig jaar het Strandpaviljoen. Het geeft ruimte aan een welzijnsorganisatie en aan buurtactiviteiten voor jong en oud. Bij dat ‘jong’ sluit het voormalige schoolplein aan. Waarom dat het Drakenplein heet laat zich gemakkelijk raden als je er bent.

Via de Grevelingstraat komen we uit bij een andere school, de Gertrudisschool voor katholieke kinderen uit de Rivierenwijk en de Dichterswijk. In het schoolgebouw, dat dateert uit 1923, huisden oorspronkelijk twee scholen: de Sint Annaschool voor meisjes en de Sint Gerardus Majellaschool voor jongens. Beiden ook op de speelplaatsen streng gescheiden. Pas in 1966 werd die scheiding opgeheven.

Bij een katholieke school hoort uiteraard een kerk. De schooldag begon vaak met een mis in de St.-Gertrudiskerk die met de bijbehorende pastorie om de hoek staat. Beide gebouwen zijn ontworpen door Wolter te Riele die bekend staat als de laatste neogotische bouwmeester van Nederland. Hij woonde in Utrecht en mocht maar liefst 80 kerkgebouwen in Nederland ontwerpen. De kerk is in korte tijd gebouwd, in iets meer dan een jaar. In 2016 is de kerk ontwijd en in 2022 verkocht. Er is nu een sportschool in gevestigd. Neem gerust een kijkje binnen en let op al dat metselwerk. Daar gingen we in de jaren 1920 alom van houden. Eenmaal buiten, op het voorplein, valt het grote parochiehuis op. Juist onopvallend is daarentegen de schoorsteen van de kerk, verstopt als die is in de topgevel tegen de toren.

Tekst loopt door onder de afbeelding.

De sportschool in de St.-Gertrudiskerk; foto Bert Poortman

Het Vondelparc

We vervolgen de wandeling via de Amaliadwarsstraat naar de Jacob Westerbaerstraat en passeren een bijzonder hekwerk dat toegang geeft tot het Vondelparc. Dit is een woongebied dat in 2001 werd opgeleverd en bestaat uit 223 woningen en appartementen. Het woonpark kent alleen wandelpaden en de gebouwen vallen op door de bijzondere gemetselde gevels. Hier hebben de metselaars echt buiten de lijntjes gewerkt. Loop er heen want het is het bekijken waard.

Tekst loopt door onder de afbeelding.

Metselwerk; foto Bert Poortman

De herontwikkeling van het gebied maakte deel uit van een van de eerste publiek-private samenwerkingen in de woningbouw in de jaren 1990. Tot die tijd viel openbaar toegankelijk gebied altijd onder de verantwoordelijkheid van de gemeente. Bij het Vondelparc is dat anders. Het gehele terrein, binnen de bijzonder vormgegeven hekken, is in beheer bij de Vereniging van Eigenaren. Het is gelukt om het gebied openbaar toegankelijk te houden, maar is het nu echt een park geworden? Oordeel zelf bij een bezoek.

Tot 1995 stonden op dit terrein verschillende gebouwen van de Rijksuniversiteit. Dat begon met de verhuizing van de faculteit Tandheelkunde in 1910 naar het voormalige Rode Kruis Ziekenhuis aan de Jutfaseweg. Achter dit gebouw zijn de grote hallen voor de praktijklessen van de studenten verdwenen. Tandheelkunde vertrok in 1974 naar het Wentgebouw op de Uithof tot de opheffing van de faculteit in 1978. Het Wentgebouw, dat eerste de bijnaam ‘Holle Kies’ kreeg, werd bekender als de ‘Ponskaart’. In 2015 is dat gebouw gesloopt om ruimte te maken voor het RIVM.

De tweede universitaire vestiging hier werd het chemie gebouw voor professor Rudolf Magnus. Hij kwam in 1908 naar Utrecht en was al bekend vanwege zijn onderzoek naar houding en spieren. Als farmacoloog richtte hij zijn onderzoek op geneesmiddelen. Voor een betere huisvesting van zijn laboratorium wist hij fondsen te verwerven van de Amerikaanse Rockefeller Foundation. Het laboratorium kreeg in 1968 zijn naam. Het aan de Vondellaan gevestigde bedrijvencentrum heeft het gebouw en de naam overgenomen.

De op het binnenterrein staande gebouwen voor proefdieren zijn gesloopt. Te betreuren is de sloop van vele andere gebouwen hier. De vier in de jaren 1930 gebouwde laboratoria voor organische, analytische, fysiologische en fysische chemie zijn in de periode 1992-1995 verdwenen. In plaats daarvan staan nu aan de Vondellaan het Grafisch Lyceum en het Welzijn College van ROC Midden Nederland.

Grafische School, Tholen en de MTS

We verlaten het Vondelparc richting de Jutfaseweg en passeren het pand dat ooit de faculteit Tandheelkunde huisvestte. Vervolgens stuiten we op de vorige vestiging van de Grafische School, waar menig letterzetter, drukker en typograaf van 1910 tot 1997 de basiskneepjes van hun vak leerde. Op de hoek Jutfaseweg en Vondellaan herinnert de naam ‘Rijnlandhuis’ aan de Rijnlandse Hypoheekbank die hier kantoor hield. Het pand werd echter in 1928 opgericht als toonzaal met kantoor en werkplaatsen voor het vervaardigen van tandheelkundige instrumenten van fa. G.J. & D. Tholen. Na de sluiting van Tandheelkunde verhuisde Tholen.

Tekst loopt door onder de afbeelding.

De panden van Tholen en de HTS aan de Vondellaan; foto Bert Poortman

We sluiten de wandeling af met een blik op de oude Middelbare Technische School, want de naam Hogeschool was gereserveerd voor die in Delft. In 1910 startte in het gebouw aan de Vondellaan een beroepsopleiding voor technici. Eerst was dat alleen voor bouwkunde, inclusief een unieke opleiding voor landmeetkunde. Als HTS zijn de opleidingen deel geworden van de Hogeschool Utrecht en het gebouw werd in 1994 verlaten. Het is nu het bedrijvencentrum Vondelparc. Daarmee sluiten we de wandeling door dit historisch rijke stukje van de Rivierenwijk af. Ga het zelf zien!

Proefdierstallen achter het Rudolf Magnus gebouw en de tuin van de MTS

Tekst: Herman de Wit
Tips om verder lezen bij Oud-Utrecht.
Je kunt hier lid worden van Oud-Utrecht.