De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Deze keer wordt het een korte wandeling langs de Ooster- en Westerkade, waar de bedrijvigheid sterk is veranderd.

De Ooster- en Westerkade liggen aan weerszijden van de Vaartsche Rijn, toegangspoort van de stad vanuit het zuiden. De aanleg van de watergang in de twaalfde eeuw trok meteen al bedrijvigheid, handel en transport, al waren het boerderijen met hooibergen die tot in de jaren 1930 het beeld bepaalden. Na de boeren en handelslieden kwam er andere bedrijvigheid. We lopen langs de kades met de blik op de historie van de panden.
Tekst loopt door onder de afbeelding

De wandeling begint vanaf het Ledig Erf op de Oosterkade waar we aan de linkerzijde al snel een voormalige boerderij treffen. Door de behoefte aan woningen werden weilanden en moestuin achter de boerderij in de jaren 1930 volgebouwd. Op de hoek van de Oosterkade en de toen aangelegde Wulpstraat staat het uit 1893 stammende pand van machinefabriek J. Heitbrink, voor reparatie van motoren en later ook automobielen. Na de Tweede Wereldoorlog was er korte tijd, tot er een brand uitbrak, een chemisch fabriekje gevestigd. Nu is het een creatieve werkplaats.

De weg langs de kade vervolgend staat na enkele woonhuizen het garagepand van Wim Schwager. De broers Wim en Johan Schwager namen in 1912 de zaak van vader op het Geertekerkhof over. Die was daar met een fietsfabriek begonnen. In 1927 stapten de broers over naar automobielen. In de nieuwe garage van Wim op de Oosterkade konden veertig auto’s staan, met het kleine formaat van toen, en hij verkocht de merken Dodge en Hanomag. Na de Tweede Wereldoorlog kwam hier het taxibedrijf Ratax. Nu bedient Orloff aan de Kade er haar horecaklanten.

Op het pand ernaast staat een oud naambordje: Gebr. Van Roosmalen. In dit pand is nog steeds de werkplaats te vinden van de edelsmederij voor kerkelijke kunst, al is deze al lang geleden gesloten. Nu wordt er gewoond. Naast dit woonhuis gaf een steeg toegang tot het terrein van aannemersbedrijf Van der Linden. Trechters voor opslag van zand stonden op de kade en op het grote achterliggende terrein lag een allegaartje aan bouwmateriaal. Dertig jaar geleden paste vrachtverkeer niet meer in dit deel van de stad. Het duurde nog tot 2009 voordat bewoners de bijna zestig nieuwe huizen op dit terrein, het Hof van Ravenna, betrokken.
Tekst loopt door onder de afbeelding

Nog een garage

Er is nog een garage eind jaren 1920 op deze kade gebouwd. Het is de Zuidergarage, met een bedrijf voor de verhuur van auto’s met of zonder chauffeur. Ook hier kwam na de Tweede Wereldoorlog een ander bedrijf, namelijk Mineraal- en Limonadefabriek “De Samenwerking”. Dat stopte toen Heineken in de jaren 1970 bijna alle limonadefabrieken opkocht en de productie concentreerde in de fabriek van Vrumona in Bunnik. Het ging Heineken echter om de distributie van dranken, want dat ging het bedrijf zelf doen. De garage werd de werkplaats van loodgieters en dakbedekkers Van de Vlugt en is nu horecaonderneming Broei.

Tot de oudste panden op de kade behoort de zestiende eeuwse loods naast Broei. Nu starten vanaf dit adres de boottochten van de De Meern 1, een nagemaakt Romeins schip. Het is een passend adres, want nog niet lang geleden verhuurde hier fa. W.A.P. van den Heuvel boten, dekschuiten en motorsleepboten. Achter het pand waren vanuit de Brugsteeg werkplaatsen bereikbaar. Ook hier konden auto’s gestald worden en nieuwe banden gekocht. Zowel Van den Heuvel als het garagebedrijf zijn rond 2010 vertrokken. Nu staan in de Brugsteeg nieuwe appartementen en huizen. Het naastliggende pand van Spice Monkey werd in 2010 een restaurant. In 1875 begon daar een chemische fabriek van geur- en smaakstoffen. Pastoe heeft er daarna zes jaar lang meubelen gemaakt tot er in 1918 een sigarenfabriek in het pand kwam. Horeca is de nu wat eenzijdige functie van bedrijfspanden op de Oosterkade geworden.

Naar de Westerkade

Via de brug gaan we naar de overzijde, de Westerkade. De Westerkade was vanaf het zuiden de invalsweg van en naar de stad, een aantrekkelijke plek voor de ontvangst van publiek. Aan de vele voormalige etalages is af te lezen dat het winkelbedrijf daar van profiteerde. Melkwinkels, slagerijen, grutters, bakkers, apotheken, horlogemakers, slijterijen en horeca: de Westerkade leek een verlengstuk van de Twijnstraat. Een aantal panden past minder in dat winkelrijtje. Waar nu DRUK is gevestigd, zat van oudsher andere bedrijvigheid. In 1933 kwam Van den Berg in dit nieuwe pand met zijn installatiebedrijf voor gas en elektra. Zijn vader was hiermee begonnen vanuit zijn toen nog smederij. Nu wordt er werfzeep gemaakt, in de werkplaats in de achterliggende Jeremiestraat. De naam DRUK is ontleend aan het voorlaatste bedrijf dat hier zat: een drukkerij.
Tekst loopt door onder de afbeelding

Het verkeer veranderde. Vanaf de jaren 1920 gingen auto’s en kleine vrachtwagens het paard met wagen vervangen. Voldeden tot die tijd de oevers nog voor laad- en loswerk, in 1930 werd het wegdek van de Ooster- en Westerkade breder gemaakt. Toen kwamen er aan weerszijden van het water echte kades met een smallere vaarweg van de Vaartsche Rijn als gevolg. En die versmalling kon, want het scheepvaartverkeer tussen Amsterdam en Duitsland ging inmiddels door het Merwedekanaal om Utrecht heen. En het moest, want het autoverkeer nam enorm toe.
Tekst loopt door onder de afbeelding

Nu, bijna honderd jaar later, is dat allemaal weer anders. De auto’s en garagebedrijven zijn grotendeels vertrokken en de kades konden een nieuwe indeling krijgen. De Ooster- en Westerkade zijn nu de locaties voor hippe horeca met werkplekken en terrassen. De oude bedrijfspanden lenen zich goed voor die nieuwe functie. Ga dat zien door deze korte wandeling te doen.

Tekst: Bert Poortman

Tips om verder lezen bij Oud-Utrecht.

Je kunt hier lid worden van Oud-Utrecht.