Wie Centraal Museum zegt, zegt Rietveld, Bruna of Van Scorel. De namen Salt, Kanovitz en Estes liggen minder voor de hand, maar daar kan de komende vier maanden zomaar verandering in komen. Voor de tentoonstelling ‘Op scherp: fotorealisme nader bekeken’ verzamelde het museum hyperrealistische werken van over de hele wereld én uit het eigen depot. Het Centraal Museum heeft namelijk de grootste collectie Amerikaans fotorealisme van Europa op één locatie. De tentoonstelling is te zien van 10 februari tot en met 9 juni.

Dat er in het Utrechtse museum zo’n groot aanbod is, is te danken aan Wouter Kotte. De oud-directeur van het Museum Hedendaagse Kunst-Utrecht, nu onderdeel van het Centraal Museum, was er vroeg bij. Hij investeerde in de jaren zeventig voor forse bedragen in fotorealistisch werk. Een van die schilderijen betreft ‘Blue Caddy’.

Tekst loopt door onder de afbeelding

Consevator Esmee Postma neemt plaats voor het doek. Zij werkte twee jaar aan de tentoonstelling en kijkt nu trots naar het eindresultaat. Ze vertelt: “Dit werk van Don Eddy is opgebouwd uit tientallen zwart-wit foto’s van tien bij vijftien centimeter met allemaal een verschillend perspectief.” De kunstenaar heeft ze samengevoegd en gebruikt in zijn hyperrealistische vertolking van een alledaagse situatie. Het werk vormt een voorproefje voor de rest van de tentoonstelling.

Haarscherp en gigantisch

Het fotorealisme ontstaat aan het einde van de jaren zestig in Amerika. Kunstenaars binnen de stroming brengen verslag uit van alledaagse situaties, tot in minutieuze details haarscherp weergegeven. Ze zetten zich af tegen abstracte kunst en bevragen de groeiende invloed van beeldcultuur op de maatschappij. Enorme canvassen zijn eerder regel dan uitzondering.

Tekst loopt door onder de afbeelding

Dat blijkt ook bij het werk van Joan Semmel. De blik van de door haar afgebeelde dame wendt zich naar beneden en door haar ogen zie je hoe ze haar eigen lichaam bekijkt. Semmel reageerde met het werk op de opkomende porno-industrie en wijst op de ontmenselijking die volgens haar plaatsvond. Naast het werk van Semmel hangt een werk van John Kacere. Hij beeldt eveneens een vrouwenlichaam af, maar de toeschouwer kijkt er frontaal tegenaan.

Meerdere brillen bieden meerdere perspectieven

Aan de andere kant van de ruimte hangen twee werken van Barkley Hendricks. Hij fotografeerde veel Afro-Amerikaanse personen en zet deze afbeelding vervolgens om in levensgrote geschilderde portretten. De onderwerpen die Hendricks en Semmel naar voren brengen, zijn een uitzondering op de regel: het grootste deel fotorealisten bestaat uit witte mannen.

Tekst loopt door onder de afbeelding

Om ook andere perspectieven en invalshoeken te bieden, heeft het museum ervoor gekozen een aantal hedendaagse werken op te nemen in haar selectie, zoals een portret van de hand van Kehinde Wiley. Volgens artistiek directeur Bart Rutten gaat hij verder waar Hendricks is gebleven. De Amerikaanse portretschilder haalde internationaal de kranten met het presidentiële portret dat hij maakte van Barack Obama. Hij schildert zwarte mensen in de stijl van de oude meesters, als kritiek op het gebrek aan representatie van hen in de westerse kunstgeschiedenis.

Tekst loopt door onder de afbeelding

Beter een goede buur dan een verre vriend

Voor een zo compleet mogelijk beeld werkte het Centraal Museum samen met onder meer het Engelse Tate en verschillende Amerikaanse kunstinstellingen. Voor een ander deel van de bruiklenen kon het Centraal het dichter bij huis zoeken. Postma is naast curator bij het Centraal Museum namelijk ook werkzaam bij het Boijmans van Beuningen. Die dubbelrol komt bij deze tentoonstelling goed van pas.

Het Rotterdamse museum heeft namelijk ook een grote verzameling fotorealistische werken. Van hen zijn er acht bruiklenen te zien. Dat de collecties naadloos op elkaar aansluiten, komt goed naar voren bij twee werken van Robert Cottingham uit ‘75. Op gigantisch formaat schilderde hij fragmenten uit winkelpuien. De twee ogen onafscheidelijk, maar het linker komt van het Centraal Museum en het rechter van het Boijmans.

Niets is wat het lijkt

De verzamelde objecten beperken zich niet tot doek. Een gigantische marktkraam vormt het decor van de een na laatste zaal. Twee Bengalese kunstenaars van collectief Britto Arts Trust leggen de laatste hand aan het werk. Voorzichtig gieten ze specerijen in replica’s van traditionele verpakkingen die gemaakt zijn uit verschillende materialen. De bijbehorende aroma’s doen direct hun werk.

Tekst loopt door onder de afbeelding

Op een van de schappen staat een verzameling colaflesjes, niet veel verder een textiele doos bananen met daarnaast een, uit hetzelfde materiaal gecreëerde, verpakking van de blikken Campbell’s waar Warhol graag mee werkte. Het geheel ademt pop-art. Dat gevoel wordt versterkt door het werk van Jhonie van Boeijen. De voormalig HKU-studente maakte twee doeken voor de tentoonstelling, die tegenover de installatie hangen. Het betreffen geschilderde kleurrijke collages producten die ogen alsof ze net uit het schap zijn getrokken.

En wie meent tijdens zijn bezoek een kunstroof te hebben ontdekt, zit er gelukkig naast. Het kleinste object van de expositie is namelijk een reeks goud vergulde schroeven die uit de muur komen.