Burgemeester en Wethouders willen bijna twintig gebouwen op het Veeartsenijterrein aanwijzen tot gemeentelijk monument. De panden langs de Biltse Grift in Wittevrouwen vallen al onder het beschermd stadsgezicht Utrecht Oost, maar zijn nog niet individueel beschermd. Door ze aan te wijzen als monument wordt voorkomen dat eigenaren historische onderdelen ingrijpend aanpassen.

De monumentale panden op het Veeartsenijterrein vielen tussen de wal en het schip toen ze rond 2000 op een lijst stonden van potentiële Rijksmonumenten, maar de staatssecretaris een ‘aanwijzingsstop’ instelde. Na een stuk op DUIC over het Anatomiegebouw door Arjan den Boer stelde GroenLinks in 2015 schriftelijke vragen aan B&W. Raadslid Pepijn Zwanenberg vroeg zich af waarom de gebouwen van Joseph Crouwel — ook architect van het postkantoor Neude — geen gemeentelijk monument waren. Dit vormde wellicht één van de aanleidingen voor het huidige voorstel.

Waardevol

De gebouwen uit eind 19e en begin 20e eeuw zijn waardevol als architectuur, ontworpen door rijksbouwmeesters J. Crouwel en C.H. Peters. De panden zijn ook historisch belangrijk omdat ze gebouwd werden voor de Rijksveeartsenijschool, de latere faculteit Diergeneeskunde van de universiteit. Vanaf 1821 werden hier dierenartsen opgeleid. Nadat in 1988 de verhuizing naar De Uithof was afgerond werden sommige gebouwen omgevormd tot appartementen, andere kregen een culturele bestemming.

Enkele panden zijn eigendom van woningcorporatie Bo-Ex, twee gebouwen zijn van de gemeente zelf. Daarnaast zijn er bijna 50 particuliere eigenaren van o.a. appartementen. De gemeente heeft hen op de hoogte gesteld van het voornemen en organiseert een informatiebijeenkomst voor eigenaren. In het voorstel staan overigens niet alleen gebouwen maar ook enkele bijzondere objecten, zoals de natuurstenen snij- of demonstratietafel die in het plantsoen staat.

Arjan den Boer selecteerde voor DUIC de onderstaande vijf interessantste gebouwen.

Snijzaal

Het sectiegebouw (Hoefijzerstraat 10) van het Instituut voor Parasitaire en Infectieziekten dateert uit circa 1911. “Het meest spectaculair is het interieur. De betegelde muren, granito vloeren, ijzeren balken met kettingen en katrollen, wasbakken en lange hardstenen snijtafels zijn allemaal nog aanwezig. Je ziet het bloed er bij wijze van spreken nog stromen. Het is nu kantoor en oefenruimte van Theater Utrecht, wel jammer dat er geen voorstellingen meer zijn zoals toen Het Barre Land er zat.”

Chirurgiegebouw

Het Instituut voor Chirurgie (Hoefijzerstraat 50) werd in 1914 gebouwd naar ontwerp van C.H. Peters met neogotische elementen. “Boven de ingang zijn nog de organisch vormgegeven keramische letters aanwezig. Binnen verkeert het trappenhuis in oorspronkelijke staat, waar het licht prachtig op de geglazuurde tegels valt door de glas-in-loodramen. Verder zijn de aanpassingen tot appartementen in 1990 helaas niet bijzonder smaakvol gedaan.”

Paardenkathedraal

De voormalige manege (Veeartsenijstraat 155) aan de Biltse Grift werd in 1904 ontworpen door C.H. Peters. “Het is een lekker gek gebouw met z’n kantelen en gotische vensters, een soort klein Kasteel De Haar in de stad. Alle details zijn er nog, zoals de houten erker op gekrulde consoles. De naam Paardenkathedraal die het kreeg na de herbestemming tot theater is erg leuk, maar je snapt ‘m pas goed als je de binnenkant ziet met het houten dakgewelf.”

Anatomiegebouw

Het Anatomisch Instituut (Bekkerstraat 141) werd rond 1920 gebouwd door Joseph Crouwel in de stijl van de Amsterdamse School. “Dit gebouw heeft mijn bijzondere interesse als ‘vergeten broertje’ van het postkantoor aan de Neude. Ook met zo’n imposante hal, maar wel iets kleiner. Toen de gemeente het pand verkocht maakte ik me zorgen dat het verminkt zou worden, omdat het nog geen monument was. Gelukkig heeft de nieuwe eigenaar hart voor het gebouw en zijn de dierenbeelden aan de gevel door Hendrik van den Eijnde, en het glas-in-lood-dak van de hal, mooi gerestaureerd.”

Kliniek voor Kleine Huisdieren

Ook de Kliniek voor Kleine Huisdieren (Dekhuyzenstraat 40-60) werd rond 1920 gebouwd door Joseph Crouwel, maar ligt aan de andere kant van de Biltse Grift. “Het heeft een wat strengere uitstraling dan Crouwels andere gebouwen, een sobere versie van de Amsterdamse School-stijl. Dat komt vooral de verticale dakpannen aan de voorzijde, en het strakke gestileerde rijkswapen door Hendrik van den Eijnde. Bij de opdeling in bedrijfs-, praktijk- en woonruimte is het interieur wel veranderd, maar er zijn nog originele details zoals het trappenhuis en de betegeling van de gangen.”