In een zaaltje op de tweede verdieping van het Louvre in Parijs hangt een schilderij dat de titel ‘L’Oude Gracht à Utrecht’ draagt. Ook de naam van de maker is aangegeven: de achttiende-eeuwse kunstschilder Johannes Huibert Prins. Het stadsgezicht staat bij het Louvre geregistreerd onder code MNR511 en maakt daarmee deel uit van de collectie kunst die sinds het eind van de Tweede Wereldoorlog wacht op terugkeer naar de rechtmatige eigenaar.

Een Utrechts stadsgezicht met een code die verwijst naar roofkunst: daar wilden wij meer van weten. DUIC dook in het verhaal van MNR511 en rolde van het ene mysterie in het andere. In de nieuwste editie van de krant ons verhaal. Het verhaal over raadsels rond roofkunst. Dit zijn de vele gezichten van schilderij MNR511.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Tweede wereldoorlog

Ruim een jaar geleden begon ons onderzoek met een tweet over een schilderij in het Louvre. “Utrecht in het Louvre”, schreef degene die de tweet plaatste bij haar foto van schilderij ‘L’Oude Gracht à Utrecht’. Op (toen nog) Twitter ontstond al snel discussie over welke plek in Utrecht te zien is en of het überhaupt wel Utrecht is dat staat afgebeeld. Bij DUIC vinden we het altijd leuk als er iets ‘Utrechts’ opduikt in het buitenland en dus gingen we op onderzoek uit. Dat begon met simpel googelen, maar dat werd al snel meer.

Over het leven van kunstenaar Johannes Huibert Prins die het werk maakte, is veel onduidelijk. Hoewel zijn werken in verschillende collecties te vinden zijn, ontbreekt nog altijd een Nederlandstalige Wikipediapagina. Ook over de herkomst van het schilderij is zeer weinig te vinden.

Onze zoektocht leidt ons uiteindelijk naar een van de grootste nazi-kunsthandelaren, Hildebrand Gurlitt, die in de Tweede Wereldoorlog Joden hun kunstbezit afhandig maakte. Er zijn verbanden met het Führermuseum dat Hitler graag wilde bouwen en met de MNR-collectie van het Louvre, die maakt dat het werk is waar het nu is.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Archieven van het Louvre

Hoe meer we over het schilderij en de schilder opzoeken, hoe meer er onduidelijk blijkt. Wat zien we op het schilderij? Wie bezat het voordat het in handen van de nazi’s kwam? Wat is het levensverhaal van de maker, de kunstschilder Johannes Huibert Prins? Wat bewoog de Utrechtse hoogleraar Jan Bleuland om zich over Prins te ontfermen?

De zoektocht naar antwoorden leidt ons naar achttiende-eeuwse aktes, originele stukken in het Duitse Bundesarchiv, de Amerikaanse National Archives en de Franse Archives diplomatiques, maar ook naar databases met veilingcatalogi en transportlijsten met nazi-roofkunst, de ene in een nog onleesbaarder handschrift dan de andere.

We gaan in gesprek met verschillende experts, lezen duizenden pagina’s aan document en we brengen een bezoek aan museum Louvre in Parijs. Natuurlijk om het schilderij met eigen ogen te zien, maar we krijgen er ook de kans om in het documentatiecentrum het dossier van het schilderij te bestuderen. De geschiedenis van het schilderij roept vervolgens weer nieuwe vragen over onze tijd op: wat is het Nederlandse roofkunstbeleid en hoe gaan Utrechtse musea daar mee om?

Tekst gaat verder onder afbeelding

Reeks verhalen

In de nieuwste krant, en de komende dagen natuurlijk ook op DUIC.nl, publiceren we een serie verhalen die de raadsels rond schilderij MNR511 beetje bij beetje ophelderen. We trappen af met het ‘verward en dolend leven’ van schilder Johannes Huibert Prins en daarna duiken we in het leven van Prins’ mecenas, de Utrechtse hoogleraar Jan Bleuland. Vervolgens nemen we het stadsgezicht zelf onder de loep – is het wel Utrecht? –, gaan we na hoe het werk in handen van de nazi’s viel en hoe het uiteindelijk weer terugkeerde naar Frankrijk. We eindigen de reeks met twee verhalen over hoe het Nederlandse roofkunstbeleid eruitziet en hoe Utrechtse musea daar mee omgaan.

We hebben met verschillende redacteuren in een tijdsbestek van enkele maanden heel veel informatie over de kunstenaar, het stadsgezicht en de herkomst van het schilderij boven tafel weten te krijgen. Toch ontbreken er ook nog puzzelstukjes. Een van de belangrijkste vragen blijft vooralsnog onbeantwoord; wie is de rechtmatige eigenaar van MNR 511? Onze publicaties beginnen hier, maar onze zoektocht is nog niet ten einde.

Deze serie is mogelijk gemaakt door een subsidie van het Mediafonds Provincie Utrecht.