In de 20e eeuw waren er verschillende fotografen actief in Utrecht. Maar niemand bracht Utrecht zo treffend in beeld als de fotograaf F.F. van der Werf. Het Utrechts Archief opent op 19 november een tentoonstelling over deze fotograaf. En bespreekt in DUIC alvast een paar van zijn meest opzienbarende foto’s. Vandaag: één van de grootste branden die Utrecht ooit heeft gekend.

Wat gebeurt er?

Op 25 mei 1957 brak er brand uit in de houthandel Jongeneel aan de Zeedijk. Door de felle wind greep het vuur snel om zich heen. Binnen enkele minuten werd een oppervlakte van 200 bij 75 meter één grote vuurzee. Uiteindelijk werd 15.000 vierkante meter in de as gelegd. De rookkolom was tot in Amsterdam te zien. De brand was daarmee één van de grootste die Utrecht ooit gekend had. Er waren dan ook een hoop nieuwsgierigen die een kijkje kwamen nemen. F.F. van der Werf wist deze bijzondere foto te maken, die tot ‘foto van het jaar’ werd uitgeroepen door het Utrechts Nieuwsblad.

Moedige brandweer

De brandweer, onder leiding van commandant F. Flameling, trad volgens ooggetuigen heel moedig op. Ook het Utrechts Nieuwsblad was zeer te spreken over het optreden van de brandweer: ‘het gehele brandweerkorps van Utrecht is met inzet van vrijwel alle materieel in een verzengende hitte in strijd met een verschrikkelijk vuur.’ Ooggetuigen meldden dat het vuur begon in een loods aan de Zeedijk. De stevige wind zorgde vervolgens voor de snelle uitbraak van het vuur. Het systeem waarin de houten balken lagen opgestapeld, waarbij de planken los van elkaar gescheiden lagen, werkte de snelle verspreiding van het vuur in de hand.

Verschrikkelijk inferno

De brand brak uit op het moment dat scholen, fabrieken en kantoren uitgingen. Daardoor ontstond er in de binnenstad een enorme verkeerschaos. Tegelijkertijd kwamen tienduizenden mensen naar de brand kijken, waarbij de politie veel moeite had het publiek op afstand te houden. Blijkbaar is het Van der Werf wel gelukt om dichtbij te komen, één van de redenen waardoor deze foto zo bijzonder is. Maar de brand zaaide ook paniek. Omringende bewoners zagen ‘met angst en vreze het verschrikkelijke inferno aan’, volgens het Utrechts Nieuwsblad.

Spuitgasten en vliegvuur: ‘live’ reportage in het Utrechts Nieuwsblad

F.F. van der Werf maakte deze bijzondere foto van de brand die in het Utrechts Nieuwsblad werd uitgeroepen tot foto van het jaar. Eén van de verslaggevers maakte bovendien een levendige reportage tijdens de brand, die meteen werd afgedrukt in de krant om lezer op de hoogte te houden. ‘Om even voor 1 uur hebben wij de brand van nabij kunnen benaderen. Spuitgasten staan op enkele meters van de stapels dikke balken, waarin het vuur zich krakend en knallend een weg vreet.’ Dagblad De Tijd meldt: vliegvuur vloog over de nabije Westerdijk en de Otterstraat, waar de bewoners in paniek hun huizen ontvluchtten.’ De hitte van het vuur zo groot dat ‘de spuitgasten die het vuur daar pogen aan te tasten, door kameraden worden natgehouden’, zo stond te lezen in de krant. De schade werd geraamd op enkele miljoenen guldens.

Bijzonder lijnenspel

Victor Lansink, vakspecialist fotografie bij Het Utrechts Archief en een van de makers van de tentoonstelling Utrecht in beeld: ‘Ook vanuit kunstzinnig oogpunt is dit een hele bijzondere foto. Het is een fascinerend lijnenspel: het doorkijkje van de poort met de brandende balken en de slang van de brandweermannen, die naar het vuur kijken wat buiten beeld is. De elementen water en vuur zie je bovendien letterlijk naast elkaar.’ Dat de foto getuigt van groot vakmanschap op het gebeid van nieuwsfotografie, is wel duidelijk. Lansink: ‘Het is Van der Werf gelukt om heel dichtbij te komen. De plek waarop hij stond, moest behoorlijk heet zijn geweest. Knap als je dan zo’n foto kunt maken.’

Meer zien? Kom dan vanaf 19 november naar de tentoonstelling Utrecht in beeld. Foto’s van F.F. van der Werf van Het Utrechts Archief.