Utrechtse schrijver Marieke Lucas Rijneveld ziet na ophef af van vertaling inauguratiegedicht Utrechtse schrijver Marieke Lucas Rijneveld ziet na ophef af van vertaling inauguratiegedicht

Utrechtse schrijver Marieke Lucas Rijneveld ziet na ophef af van vertaling inauguratiegedicht

Utrechtse schrijver Marieke Lucas Rijneveld ziet na ophef af van vertaling inauguratiegedicht
Foto: Marieke Lucas Rijneveld
De Utrechtse schrijver Marieke Lucas Rijneveld heeft besloten het inauguratiegedicht van de Amerikaanse Amanda Gorman niet te vertalen. Toen het nieuws bekend werd ontstond ophef omdat sommigen zich afvroegen waarom een wit persoon de vertaling op zich zou nemen.

De Utrechtse schrijver Marieke Lucas Rijneveld heeft besloten het inauguratiegedicht van de Amerikaanse Amanda Gorman niet te vertalen. Toen het nieuws bekend werd ontstond ophef omdat sommigen zich afvroegen waarom een wit persoon de vertaling op zich zou nemen.

Gorman is een jonge zwarte vrouw. Tijdens de inauguratie van de Amerikaanse president Joe Biden droeg zij het gedicht ‘The Hill We Climb’ voor, dat veel hoge ogen gooide. Na dit moment was er wereldwijd veel belangstelling voor het werk van Gorman.

Meulenhoff

Uitgeverij Meulenhoff wilde het gedicht naar het Nederlands vertalen en had daarover een afspraak gemaakt met Gorman en haar team. Zij stelden volgens Meulenhoff van meet af aan duidelijke eisen aan alle vertalers van haar poëzie.

“Het moest iemand zijn met een heel persoonlijke verwantschap met het werk van Gorman, ook qua stijl en toon. Amanda Gorman en Marieke Lucas Rijneveld ontvingen beiden op jonge leeftijd internationale erkenning voor hun werk. Daarnaast zijn ze beiden niet bang om zich uit te spreken. Rijneveld maakt zaken als gendergelijkheid en mentale weerbaarheid bespreekbaar en we herkennen in haar de passie en strijd voor een inclusieve samenleving”, is te lezen in een reactie van Meulenhoff.

(Tekst loopt door onder tweet)

Gorman en haar team reageerde positief op het voorstel van de Nederlandse uitgeverij. “Dat was voor ons de bevestiging dat we in Marieke Lucas Rijneveld de ideale vertaler hadden gevonden.”

Geschrokken

Maar uiteindelijk besloot de Utrechtse schrijver vrijdagmiddag om de opdracht terug te geven. “Ik ben geschrokken van de ophef rond mijn betrokkenheid bij de verspreiding van de boodschap van Amanda Gorman en ik heb begrip voor de mensen die zich gekwetst voelen door de keuze van Meulenhoff om mijn te vragen.”

(Tekst loopt door onder tweet)

Het team van Gorman zou al aan Rijneveld hebben laten weten dat ze nog steeds achter de keuze van Meulenhoff staat. Tot slot zegt Rijneveld in een reactie: “Ik wens alsnog dat haar gedachtegoed zoveel mogelijk lezers bereikt en meerdere harten doet openen.”

Bekijk hieronder hoe Gorman tijdens de inauguratie haar gedicht voordraagt.

41 Reacties

Reageren
  1. Hans

    Wat enorm treurig en volstrekt ontrecht.

    Een beter commentaar op deze gebeurtenis dan dat van Han van der Horst op Joop.nl is niet te geven.

    Daarom hier de verwijzing:

    https://joop.bnnvara.nl/opinies/ophef-onderdrukt-de-vrijheid-wordt-net-zo-goed-van-onderaf-bedreigd

  2. Kadoendra

    Gelukkig maar dat die Gorman niet gehandicapt is want dan hadden ze ook op zoek moeten gaan naar een gehandicapte vertaler.

  3. Scherpschutter

    Wie helpt me even? Ik begrijp volgens mij werkelijk niets van dit hele verhaal.

    Als ik het dus goed begrijp wordt een van de meer actieve Nederlandse vaandeldraagsters in de nobele strijd TEGEN racisme hier zelf extreem racistisch bejegend wegens haar witte huidskleur…waarop deze strijdster besluit om maar de schouders op te halen om vervolgens zonder enige vorm van verzet of weerstand de slappe handdoek in de racisme-ring te werpen en zelfs aan te geven dat ze begrip heeft voor dit racisme?!

    Ik krijg echt nog eens serieuze kortsluiting van dit soort berichten…🤷🏼‍♂️

  4. Nina

    Gaat dit nu niet door, omdat mensen problemen hebben met de huidskleur van Marieke? Ik heb er even geen woorden voor.

  5. Trol

    Begrip hebben voor gekwetsten? De wereld is stuk. Ach ik wil hier niet eens over nadenken. Ik dacht een 1 april grap te lezen….toen ik las dat er mensen zijn die gekwetst worden omdat een vertaling niet door een persoon van kleur wordt gedaan.

  6. Bakfiets

    Pijnlijk en onterecht. Kennelijk is een uiterlijk kenmerk als huidskleur voor een aantal doorslaggevend alhoewel ze tegen racisme en voor inclusiviteit zeggen te staan, the irony….

    Dit zijn echt 2 stappen terug en ik heb ook geen begrip voor deze buiging naar mensen die blijven selecteren op basis van uiterlijke kenmerken.

  7. Jason G

    @beste Hans,
    De mening van Han van der Horst een witte historicus slaat nergens op.
    Han van der Horst moet spreken over witte mensen, niet over zwarte mensen.
    Waarom laat Joop geen zwarte historicus aan het woord?
    Vroeger was Joop een links platform, nu zijn ze totaal de andere kant opgeslagen, echt schandalig.
    Het probleem met Rijneveld is dat die geen vrouw noch man accepteer te zijn.
    Dit is een groot probleem in de zwarte community.
    Rijneveld is uitsluitend ingezet uit commerciële belangen door een witte uitgeverij.
    Rijneveld kan zich niet inleven in een zwarte vrouw met een spraakgebrek, ze is wit en heeft geen spraakgebrek.
    Rijneveld moet zich bezig houden met witte zaken en vertalingen.
    Er zijn zoveel zware vertalers die niet worden gehoord en gezien.

    Witte mensen moeten een keer begrijpen dat ze ons niet kunnen blijven adviseren met “goed bedoelde adviezen” die alleen in het witte straatje passen.

  8. Bill

    @ Beste Jason G.: Amanda Gorman heeft zelf voor Rijneveld gekozen!! Jij trekt dus zelfs Gorman’s eigen keuze en achterliggende gedachte voor Rijneveld in twijfel?? Wie zijn al die critici inclusief jijzelf om dat te bepalen?! Dat mag Gorman zelf toch wel doen?

    En dan kan je wel met allemaal redenen aankomen om je eigen gelijk te onderbouwen, maar dit is echt absurd en neigt op basis van huidskleur naar een racistisch geluid.

  9. Cohen

    @Jason G Als men denkt de eigenschappen en belevingswereld van een individu te kunnen reduceren tot een huidskleur, dan zijn we weer zo ongeveer terug bij de rassenwetten van 1930. En ja ik ken dit academische spelletje waarbij de betekenis van tekst ‘onstabiel’ wordt geacht en dus onderhevig is aan de belevingswereld van de lezer/schrijver. Dat begon met Derrida in 1970 en wordt nu (op matige wijze) gereproduceerd binnen de ‘critical race theory’. En zelfs dan kan je je afvragen of iemand die toevallig een donkere huidskleur heeft zich beter kan inleven in een afro-amerikaan. Er zijn zoveel andere factoren die bepalen wie jij als individu bent.

    Hoewel de meeste mensen al die theoretische rompslomp niet kennen voelen ze intuïtief wel aan dat er een donkere wolk over de Westerse beschaving trekt, maar dit spelletje zal nog wel even doorgaan omdat het alles te maken heeft met ijdelheid vervormd als compassie. En dat is heel aantrekkelijk

    Wat Marieke Rijneveld betreft, zij is denk ik nog te jong en lichtgewicht om überhaupt te beseffen wat zich hier allemaal precies voltrekt dus ik begrijp haar keuze wel.

  10. Dorine

    Iemand uitsluiten op basis van huidskleur is racisme, heb ik altijd geleerd.
    Maar ik zal wel een onwoke boomer zijn.

  11. Trol

    Jason, wellicht is je post cynisch, zou kunnen. Maar even ervan uitgaande dat dit een echte mening is. Wat en met name hoe jij iets zegt, is dus precies het probleem. Iets past niet in je straatje, dus racisme. Ach laat ook maar. Ow en tussendoor ik ben laten we zeggen van kleur/bruin/zwart (geen idee wat wel en niet mag, ook zo’n flauwekul) en gay, maar wordt kotsmoe van racisme kaarten, en woke gelul.

  12. Jannes

    @Jason G
    U denkt wel erg strict in termen van zwart en wit. Daarmee komen we niet verder qua wederzijdse acceptatie, lijkt me.

  13. bawang putih

    gezwicht voor de racistische ophef terwijl Gorman haar notabene zelf vraagt, waarom?

  14. JvS

    Zo vervelend vind ik dit voor alle mensen die niet wit zijn. Er wordt met andere woorden gezegd dat zij nooit de rol van een wit persoon kunnen invullen.. Is dit geen racisme?

  15. Kadoendra

    @Jason G

    Je moet mensen hun vaardigheden niet zoeken in een kleurtje van hun huid.

  16. wollie

    Gormans gedicht ging over hoe vrouwen van kleur structureel over het hoofd worden gezien en gepasseerd. Extra pijnlijk wanneer dat bij de vertaling van het gedicht wéér gebeurt.

    Gevolg is wel dat nu geen enkele vrouw van kleur dit gedicht nog wil vertalen, want je wil zo’n klus immers krijgen op je merites en niet vanwege je huidskleur.

  17. wollie

    Gorman heeft Rijneveld overigens niet gekozen, dat heeft de uitgever gedaan, gevolgd door akkoord van Gorman.

  18. wollie

    ik hoop dat we op een dag net zo verontwaardigd zijn wanneer iemand van kleur een bepaalde klus of rol niet krijgt om andere redenen dan diens kwaliteiten als artiest.

  19. HArry

    Het nieuwe racisme wat weer nieuw racisme uitlokt.

    En zo kunnen we blijven klagen dat we niet begrepen worden en dat alles aan een ander ligt. Zoals overvolle papierbakken.

    LOL

  20. Rinke Doornekamp

    Iemand beoordelen op zijn of haar huidskleur is nooit goed te praten, het gaat om de kwaliteit van de schrijfster. Dit lijkt op omgekeerd racisme, iemand anders vragen het werk te doen omdat ze wel de juiste kleur heeft. Gorman had trouwens zelf Rijneveld uitverkoren, die denkt dus duidelijk niet in wit-zwart of zwart-wit termen.

  21. Hommel

    Nederland op z’n smalst. Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat er heel veel mensen teveel tijd hebben om slakken te zoeken waar ze zout op kunnen leggen.

  22. De count

    JvS, wat is de rol van een blank persoon en wat is de rol van een zwart persoon? Volgens mij kunnen mensen, ongeacht kleur, alle rollen vervullen?

    Jason, het feit dat de vertaalsters haar/zijn sekse niet accepteert en dat een probleem is binnen jouw (aanname) gemeenschap spraalt ook niet echt inclusie uit. Vind het maar moeilijk te volgen allemaal. Slaan we niet wat door met zn allen?

  23. Jannes

    Deze gang van zaken maakt onwillekeurig het gedicht voortaan voor mij (“wit”) bezoedeld, besmeurd. Dat kan toch de bedoeling niet zijn?

  24. W.

    wollie legt de vinger op de zere plek in deze discussie, dank.

    Daarnaast blijft het pijnlijk dat als mensen racisme proberen aan te kaarten, sommigen er als de kippen bij moeten zijn om ze van hypocrisie te betichten omdat ze de invloed van mensen hun huidskleur (die er wel degelijk is in de realiteit, helaas) benoemen. Hoe ongemakkelijk ook, het moet juist benoemd worden. Doen alsof het er niet is en hopen dat het dan wel weg zal zijn is helaas niet hoe het werkt.

  25. Kadoendra

    @wollie

    “Gormans gedicht ging over hoe vrouwen van kleur structureel over het hoofd worden gezien en gepasseerd. Extra pijnlijk wanneer dat bij de vertaling van het gedicht wéér gebeurt.”

    Jij plaatst Gorman in de Nederlandse samenleving terwijl Gorman het toch echt heeft over de USA samenleving.

    De USA samenleving staat bol van de discriminatie en dit gaat niet slechts over huidskleur of etniciteit maar ook over b.v gender.

  26. Wendy

    Jullie snappen het niet. Het gaat om representatie. In deze tijd is het simpelweg niet slim en acceptabel om een witte schrijfster hiervoor te vragen, dat is het hele punt. Amanda Gorman heeft voor Rijneveld gekozen omdat die naar voren werd geschoven door de uitgever, die hadden misschien wat beter hun best moeten doen om tot een gevarieerd aanbod te komen, we hebben tal van goede donkere dichters en spoken word artiesten waar aan voorbij is gegaan. Tegelijkertijd heeft zo’n uitgever maar 1 doel: hun ster uitmelken en big maken, niet alleen in NL maar ook in de VS. De fout ligt voor een groot deel dus ook bij d (e uitgever, die 1 een blinde vlek hebben 2 alleen maar denken vanuit zichzelf. Heel goed van Rijneveld dat Rijneveld zich terug heeft getrokken, dit getuigt van inzicht.

  27. wollie

    @kadoendra ik plaats helemaal niks 🙂 maar inderdaad, de blm-movement loopt hier een paar jaartjes achter op die in de VS

  28. Jannes

    Ik zou het een interessant experiment vinden als men door b.v. 10 mensen (wit én gekleurd) een kwaliteitsvertaling zou laten maken en dan achteraf zou testen of men er in een dubbelblind onderzoekje uit zou kunnen halen welke vertaling ” wit” is en welke “gekleurd”.

  29. Kadoendra

    @Wendy

    “Het gaat om representatie. In deze tijd is het simpelweg niet slim en acceptabel om een witte schrijfster hiervoor te vragen.”

    Jij hebt het over wit en zwart maar volgens mij gaat het meer over een Afro-Amerikaans vrouw zijn.

    De USA samenleving staat bol van de discriminatie en dit gaat niet slechts over huidskleur of etniciteit maar ook over b.v gender.

    Luister eens voor de “grap” naar de gemiddelde Afro-Amerikaanse rapper als ‘ie het heeft over de bitches en de ho’s…………..

  30. Herman

    Velen zijn de weg behoorlijk kwijt in de doorgedraaide wereld.

  31. Koel Hoofd

    Bij mij gaat het licht uit door dergelijke oppervlakkige krankzinnigheid.

    Rijneveld zelf heeft gezegd slecht Engels te kunnen, maar was toch bereid om het te doen. Omdat het een vertaal opdracht is, zou het niet meer dan logisch zijn geweest van de uitgever om daar een tolkvertaler op te zetten. Die zijn namelijk getraind in nuances van woordbetekenis, Rijneveld zou dat met Google translate moeten doen. Die uitgever denkt totaal niet na, die pakt Rijneveld omdat het een goede Nederlandse woordkunstenaar is die in de prijzen is gevallen. Gorman laten vertalen door Rijneveld is dus kassa voor iedereen….
    Al zou de kwaliteit van de vertaling misschien te wensen overlaten.

    Maar daar hoor je niemand over.
    Men springt slechts als een hitsige bok op de haverkist om geheel in politiek correcte stijl moord en brand te schreeuwen over zoiets banaals als de huidskleur van een auteur.

  32. Scherpschutter

    @Wendy 13:58

    “In deze tijd is het simpelweg niet slim en acceptabel om een witte schrijfster hiervoor te vragen, dat is het hele punt.”

    Dat is een punt dat alleen een racist maakt. Iemand die geen racist is maakt het geen moer uit of een schrijfster nou blauw, geel, wit of paars is. Alleen een racist is tegen een schrijfster om de reden dat ze blank is.

  33. Fred

    Gemeenlijk raakt een zwart-wit verhaal mij, zeker als er in het verhaal ook nog sprake is van dame, aanval en schaakmat. In deze sfeer komt geen racisme tot uiting, in tegenstelling tot die BLM kolder die men ons als ultieme waarheid tracht te verkopen.

  34. UtrechtvoorUtrecht

    De vertaling van wat er is gebeurd voor de DUIC’ers: er werd getwijfeld of iemand die niet opgegroeid is met de uitdagingen van een bepaalde groep, schrijfsels met het juiste gevoel kon vertalen. Dat het hier gaat om een Afro-Amerikaanse dichteres met een donkere huidskleur en een blanke dichteres uit Nederland, wil nog niet zeggen dat dit iets met racisme te maken heeft.

    We zouden het ook raar vinden als Miley Cyrus gevraagd wordt om Anne Frank te spelen. Of dat Dave Roelvink de Soldaat van Oranje gaat spelen.

    Dat Rijneveld geen zin heeft om deel te zijn van een discussie waarbij het vertaalde werk van Gorman zeker niét het belangrijkste onderwerp is, lijkt me logisch.

  35. Katja

    Dus bijvoorbeeld Van Dis mag alleen vertaald worden door een “witte” ?
    Volgens mij moet je een goede vertaler hebben, ongeacht kleur.

  36. HArry

    @Inderdaad Katja
    Een zwarte auteur kan alleen vertaald worden door een zwarte vertaler? Zie wat er gebeurd als je deze logica doortrekt. Dan komen er een hoop vacatures te vervallen voor de niet blanke hetero mens. En zie hier de ordinaire uitsluiting en daarmee uiterst facistische gedachtegoed.

  37. W.

    @Katja: Dat is denk ik te kort door de bocht. Dit gedicht is niet de handleiding van de vaatwasser, maar beschrijft een bepaald gevoel, nuances en een woordkeuze die eigen zijn aan de auteur, gebaseerd op haar eigen ervaring en positie in de maatschappij. Naast de kunst om dat raak op te schrijven, is het voor een vertaler de kunst om dat gevoel, de nuances en specifieke woordkeuze in een andere taal om te zetten. In dat licht kan het waardevol zijn om de vertaling te laten doen door iemand die ook die ervaring kent of daar dichterbij komt. Er kan (onbedoeld) veel verloren gaan in een vertaling. Daarom worden bijvoorbeeld oude Russische klassiekers nog wel eens opnieuw vertaald en levert dat hele interessante nuanceverschillen op.

    Uiteraard wil je ook een kundige vertaler en probeer je dat zoveel mogelijk te verenigen. Gezien de vrij evidente nadruk op de positie van de vrouw van kleur in het gedicht, kan ik mij de reacties ergens wel voorstellen. Ik denk dat we ook een hoop hele kundige vrouwen van kleur hebben die dit kunnen vertalen.

  38. G.H.

    @Jason G: het is dat volgens u alleen witte mensen racistisch kunnen zijn. Anders had u zichzelf als racist geopenbaard.

  39. trol

    Ik heb het idee dat er hier nog wel wat meer mis gaat. Wat is eigenlijk de boodschap van de schrijfster? Die is namelijk dat je als donker meisje uit een arm eenouder gezin prima succes kan hebben dankzij de vrijheden die er zijn. Wellicht met wat hobbels en bobbels? Dit in tegenstelling tot alle racismedrammers de altijd maar het omgekeerde beweren en de schrijfster nu eigenlijk misbruiken voor hun eigen gewin. (je had ook zelf vertaler kunnen worden, of bestuurder, of schrijfster, of kunstenaar, of arts of…ach laat ook maar weer) Net als dat bespottelijke spotje van d66 laats weer, over die zogenaamde automatische achterstand.

  40. wollie

    wat een hoop interesse in poëzie ineens. het wordt nog eens wat met deze planeet 😉

  41. Jantje Smit

    Ik snap de ophef over de ophef weer niet.
    Als ik een uitgever was, zou ik het werk van een feministische schrijfster ook niet door een vent laten vertalen maar door een vrouw. Ik denk namelijk dat het belangrijk is dat de vertaler de gevoelens van de bron volledig begrijpt en meevoelt. Om dezelfde reden zou ik een roman van en voor homoseksuelen ook niet door een hetero laten vertalen. Dan loop je het risico op een pijnlijk slechte vertaling.
    Als een zwarte Amerikaanse dichteres dicht over haar strijd, dan zou een Utrechtse blondine ook niet mijn eerste voorkeur zijn. Vinden jullie dat echt raar? Dat heeft niks te maken met discriminatie, vind ik. De strijd van de schrijfsters is zo belangrijk dat het beter niet vertaald kan worden door iemand die zich niet in die subcultuur bevindt. Dan ligt een slechte vertaling erg gevoelig, al helemaal als de fout te wijten is aan een lid van de dominante groep.

Plaats een reactie

Lees voor u reageert onze algemene voorwaarden. Alle reacties worden vooraf gemodereerd. Uw IP adres is geregistreerd (wordt niet gepubliceerd).