Ubica is nu de naam van een eet- en drinkgelegenheid aan de Ganzenmarkt. Eerder heette het kraakpand zo, op zijn beurt genoemd naar de beddenzaak die er decennialang zat. De matrassen met kapok, springveren of schuimrubber werden van 1953 tot 1990 geproduceerd in een fabriek aan het Merwedekanaal. Ubica was de afkorting van Van Uden & Bicker Caarten, een van de bedrijven waaruit de matrassenfabriek voortkwam. Het was echter de familie Wijzenbeek die aan de Ganzenmarkt was begonnen.

David Izak Wijsenbek (1873-1944), ‘zich noemende’ Dirk Wijzenbeek, handelde begin 20e eeuw in tijk, het dubbeldoek om matrassen heen. In 1926 begon hij de Stichtsche Matrassenfabriek, waar zakken van tijk handmatig werden gevuld met stro of kapok. Op jeugdige leeftijd kwam zijn (stief)zoon Philip Wijsenbek van Veldhuyzen (1910-1955) in de zaak. Hij sleutelde op zolder aan de Ganzenmarkt aan machinerieën om de productie te versnellen, zoals een ijzeren rails waarover een naaimachine liep om matrassen te stikken. Philip verhuisde de apparatuur naar een kleine fabriekshal aan de Ternatestraat 15-17 in Lombok. De naam luidde voortaan Stichtsche Matrassenfabriek DWU. Die afkorting stond voor Dirk Wijzenbeek Utrecht, maar kon ook De Wijze Uil betekenen. Zo ontstond samen met de slogan ‘wijsheid in slapen’ het beeldmerk van een uil. De winkel bleef aan de Ganzenmarkt.

Voor de matrasvulling werkte DWU samen met de Kapokfabriek Vianen, eigendom van Van Uden & Bicker Caarten’s Handelmaatschappij. Inmiddels was de kapokfabriek gevestigd aan de Jutfaseweg en fungeerde Cornelis van Uden als commissaris. Directeur was Frans Bicker Caarten (1899-1956), die kort voor de oorlog ook toetrad tot de directie van DWU. Dat bleek tijdens de Duitse bezetting effectief tegen confiscatie van de fabriek als joods bezit. Dirk Wijzenbeek leek zelf aanvankelijk beschermd door zijn huwelijk met de niet-joodse Neeltje van Veldhuyzen, maar moest later in de oorlog onderduiken in zijn woning in Zeist. Hij stierf in 1944 waarschijnlijk een natuurlijke dood, in tegenstelling tot zijn achternichtjes Sophie en Hadassa Wijzenbeek.

DWU Souplex

Na de oorlog bouwden Wijsenbek van Veldhuyzen en Bicker Caarten de zaak weer op. Ze openden een filiaal in Rotterdam en namen de kleine matrassenfabriek Souplex in Amsterdam over. Dat leidde in 1953 tot plannen voor een nieuw fabrieksgebouw en tot de naam DWU Souplex, wat in een brief werd aangekondigd met de verzekering ‘dat wij alles in het werk zullen stellen, om het beste en modernste te fabriceren, dat op het gebied van matrassen is te leveren. Een fabrieks-apparaat met de nieuwste Amerikaanse machines stelt ons ongetwijfeld daartoe in staat.’

De grote fabriek aan de Kanaalweg 30 werd op 15 oktober 1953 geopend door de commissaris der koningin. Een tijdschrift schreef: ‘De nieuwe gebouwen, aan het Merwedekanaal, onder de rook van Utrecht, hebben een diepe indruk op ons gemaakt. Daar wordt inderdaad op grootse wijze gewerkt. Eerlijk gezegd wisten wij niet dat er nog zoveel bij kwam kijken.’ Naast kapok en binnenvering (geïntroduceerd in de jaren dertig) werd er nu latex gebruikt. ‘Schuimrubber vindt steeds meer zijn weg in de meubel- en beddenindustrie. De pure latex wordt eerst opgeklopt. Na het in de vorm brengen en verhitten blijven er kleine schuimbelletjes in de rubber. Die zorgen niet alleen voor de luchtige vering maar laten ook een geringe zelfventilatie toe. Zo’n matras kan dus nooit broeien.’

In 1955 sloeg het noodlot toe. Niet alleen ontstond er brand op de vulafdeling, enkele maanden later overleed Philip Wijsenbek van Veldhuyzen op 44-jarige leeftijd. Niet lang daarna stierf ook Frans Bicker Caarten. Diens zoon Lodewijk Harold Bicker Caarten (1928-2011) nam de directie over. Aangezien de familie Wijzenbeek niet meer betrokken was, heette de fabriek daarna geen DWU meer maar Ubica (afgeleid van Van Uden & Bicker Caarten). Het uiltje bleef als beeldmerk.

Ubica als slaapconcept

Onder de ‘nieuwe’ naam ging Ubica een bloeiperiode tegemoet waarin veel werd geadverteerd. ‘Die geraffineerde reclame van tegenwoordig’, schreef Gerda Brautigam over het fotoboek ‘Dag nieuwe dag‘ dat Ubica in 1960 uitgaf met poëtische teksten van Martie Verdenius en artistieke foto’s van Cor van Weelen over slapen en ontwaken. ‘Een hele film in foto’s uit het gewone mensenleven.’ Met opzet was de productinformatie bescheiden gehouden. Bekend was de neonreclame voor Ubica met een grote uil op een lichtmast van het Stadion Galgenwaard. In 1965 kon de fabriek flink worden uitgebreid en dat gebeurde later nog enkele keren.

Bruca Matrassen uit Almelo kreeg in 1984 een meerderheidsbelang in Ubica ‘om de marktpositie van beide bedrijven te versterken’. In 1990 nam Recticel, een toeleverancier van polyurethaanschuim, Ubica over. De productie werd al snel naar België verplaatst. Op de locatie aan de Kanaalweg kwam drukkerij Boekhoven-Bosch, later Roto Smeets. Het Ubica-pand aan de Ganzenmarkt was ondertussen gekraakt, nadat het in 1989 was uitgebrand.

Als een van de merknamen voor matrassen van de Belgische Recticel-groep bleef Ubica nog lang bestaan. In 2011 vierde men zelfs het 85-jarig bestaan met speciale aanbiedingen. Op de website stond: ‘Ubica is een uniek slaapconcept waar stijl en rust elkaar vinden’. Enkele jaren geleden besloot Recticel zich toe te leggen op isolatiemateriaal en werd de ‘slaapcomfortdivisie’ verkocht aan een Portugees bedrijf. De naam Ubica bestaat alleen nog in Utrecht.

Met dank een Peter Sprangers en Jim Terlingen.