Verdwenen Gebouwen: De tijdelijke fietsenstalling van Gerrit Rietveld bij het station | De Utrechtse Internet Courant Verdwenen Gebouwen: De tijdelijke fietsenstalling van Gerrit Rietveld bij het station | De Utrechtse Internet Courant

Verdwenen Gebouwen: De tijdelijke fietsenstalling van Gerrit Rietveld bij het station

Verdwenen Gebouwen: De tijdelijke fietsenstalling van Gerrit Rietveld bij het station
Rietvelds fietsenstalling, 1967 (Het Utrechts Archief)
Utrecht kampt al meer dan een halve eeuw met een fietsenchaos rond het station. Zou de superstalling — de grootste ter wereld — die in aanbouw is daar een eind aan maken? Tot nu toe liep de capaciteit altijd achter de feiten aan. Rond 1960 waren er vier verschillende rijwielstallingen aan het Stationsplein, waarvan één ontworpen door Gerrit Rietveld. 

Utrecht kampt al meer dan een halve eeuw met een fietsenchaos rond het station. Zou de superstalling — de grootste ter wereld — die in aanbouw is daar een eind aan maken? Tot nu toe liep de capaciteit altijd achter de feiten aan. Rond 1960 waren er vier verschillende rijwielstallingen aan het Stationsplein, waarvan één ontworpen door Gerrit Rietveld. 

In tegenstelling tot Rotterdam ontsnapte Utrecht aan een Duits bombardement, maar in 1944 vielen er wel Engelse bommen. Het stationsgebied werd gebombardeerd, omdat er treinen stonden met onderdelen voor Duitse V2-raketten. Veel gebouwen raakten flink beschadigd, zoals het station en De Utrecht, maar konden worden hersteld. Eén pand stortte echter in: Hotel Central, op de hoek van het Stationsplein en de Stationsstraat. In 1955 besloot de gemeente op de open plek een voorlopige rijwielstalling te bouwen om overlast van fietsen te beperken.

Rietveldstoelen

Ondanks het tijdelijke karakter werd Utrechts bekendste architect ingeschakeld, die in dezelfde jaren druk was met woningen in Tolsteeg en met de Julianahal van de Jaarbeurs. Rietveld maakte in 1955 en 1956 diverse bouwtekeningen voor de stalling. Wat een beroemde architect ontwerpt is niet per definitie geweldig, maar voor een tijdelijke stalling van goedkoop materiaal mocht het resultaat zeker geslaagd genoemd worden. De kleuren en houtconstructie deden denken aan Rietvelds befaamde stoelen.

“De kleuren en houtconstructie deden denken aan Rietvelds befaamde stoelen”

Het gebouwtje was opgetrokken uit blauw geverfde planken. De grote deuren waren rood en de staanders wit: een typische Rietveld-combinatie. Door de vierkante, naar voren stekende witte ‘ramen’ kreeg het bouwsel een open karakter, maar het waren lichtbakken voor affiches. Boven de luifel, die om de hoek liep, werden de horizontale planken als balustrade voortgezet, waardoor het gebouwtje wat hoger leek dan het was. Een kenmerkend detail: de witgeschilderde kopse kanten van de balken. Ook had het platte dak twee langgerekte daklichten.

Tewerkstelling

De hoge lichtreclame voor Martini op het dak maakte de herkenbaarheid van de lage stalling nog groter. Uit de bouwtekeningen blijkt dat deze niet bij het oorspronkelijke ontwerp hoorde, maar dat Rietveld wel met grote letters ‘Pullman Matrassen’ had ingetekend op de planken boven de luifel. Uiteindelijk kwamen daar de meer bescheiden letters ‘fietsen stalling’, waarschijnlijk ook van Rietvelds hand.

Megastalling in aanbouw, 2016 (Arjan den Boer)
Megastalling in aanbouw, 2016 (Arjan den Boer)


Het gebouwtje bood plaats aan 324 fietsen en dertig brommers. Het was de bedoeling dat de stalling bemand zou worden door gemeentelijke uitkeringsgerechtigden, maar door de hoogconjunctuur vreesde de gemeente voor te weinig aanbod. Voor ‘minder valide arbeidskrachten’ werd het werk te zwaar geacht, tenzij klanten zelf hun fiets zouden parkeren. De gemeente wilde echter service bieden en besloot daarom de stalling maar te verpachten.

In 1960 moest de toenmalige pachter voor de rechter verschijnen, omdat hij niet alleen ‘s nachts een auto (!) in de stalling had toegelaten, maar daar ook nog eens zonder toestemming van de eigenaar mee was gaan rijden – zonder rijbewijs. Gelukkig verpachtte de gemeente voor maximaal drie jaar aaneen en vonden ze snel een betrouwbaarder exploitant.

Fietsenrazzia’s

Rietvelds stalling was bepaald niet de enige aan het Stationsplein. Er zat een grote rijwielstalling onder het station, een flinke particuliere stalling naast Hotel Terminus en een wat kleinere, twee panden verderop. In totaal bedroeg de capaciteit 4.800 fietsen. Gezien de gestegen reizigersaantallen is onze nieuwe megastalling met 12.500 plaatsen dus niet eens zo groot.

Was de capaciteit destijds voldoende? Krantenberichten uit de jaren 60 spraken van ‘maatregelen tegen fietschaos’ en een ‘fietsenrazzia door de politie’ tegen foutgeparkeerde fietsen — niets nieuws onder de zon, dus. Er kwamen verbodsbordjes tegen parkeren buiten de fietsklemmen; rondom de fietsenstalling was dit een probleem.

Rietvelds gebouwtje sneuvelde in 1972 bij de bouw van Hoog Catharijne en het nieuwe station; het had het nog ruim 15 jaar uitgehouden. Er verrees een grote nieuwe stalling tussen het eerste spoor en het busstation. In 1986 kwam daar een nieuwe, deels ondergrondse fietsenberging. De volgende is nu in aanbouw en bestrijkt het hele oude Stationsplein, inclusief de plek van Rietvelds stalling.

Arjan den Boer

Arjan den Boer

Arjan den Boer is publicist over geschiedenis, design, monumenten en architectuur. Voor DUIC schrijft hij dit jaar over verdwenen villa's in Utrecht.

Profiel

7 Reacties

Reageren
  1. Lezer

    “Uiteindelijk kwamen daar de meer bescheiden letters ‘fietsen stalling’”

    Op de foto lees ik “rijwielstalling”. Dat lijkt me ook wat men in die tijd zou gebruiken (“fiets” was een tikje ordinair)

  2. Gas

    En dan die telefooncellen (ontworpen door Gispen als ik mij niet vergis) zie je ook nergens meer, logisch met de mobiele telefonie tegenwoordig.

  3. Arjan den Boer

    De Lezer heeft gelijk! Excuses voor het foutje.

  4. Geurt van de Wal

    Wat een leuk artikel, wist ik allemaal niet!

  5. Ed. Schulte

    De telefooncel is een ontwerp van Brinkman en v.d. Vlugt in 1932 !

  6. Maarten Sneep

    De letters van de oude stalling zouden van mij best gebruikt mogen worden op de huidige stalling.

  7. Helen Postma

    Baie dankie vir die artikel. Ons het nooit geweet wat met die perseel van die ou Centraal hotel geword het nie.

Plaats een reactie

Lees voor u reageert onze algemene voorwaarden. Alle reacties worden vooraf gemodereerd. Uw IP adres is geregistreerd (wordt niet gepubliceerd).