Na de Tweede Wereldoorlog moesten er veel scholen worden gebouwd met schaarse middelen. Dat leidde tot nieuwe schooltypes, zoals de halschool die aansloot bij de gemeenschapszin van de wederopbouw. De Zuilense architect Wim van Hoorn was voortrekker op dit gebied, maar hij raakte later in de vergetelheid en veel van zijn gebouwen zijn gesloopt. Dat geldt ook voor de geliefde ‘Gele Scholen’ bij Schaakwijk, waar nu winkelcentrum Rokade staat.

De Vereniging voor Christelijk Nationaal Schoolonderwijs te Zuilen beschikte al over twee lagere scholen. Door de groei van Zuilen was in 1951 een derde school nodig om in totaal zo’n 850 (vooral) gereformeerde leerlingen te huisvesten. Het schoolgebouw zou verrijzen op de hoek van de Prinses Margrietstraat en Zwanenvechtlaan, maar tot die tijd huisde de school anderhalf jaar in de Gereformeerde Kerk aan de Daalseweg, toen nog een noodgebouw. Het schoolhoofd Johannes Nieuwenhuis was ook al aangetreden.

De opening van het schoolgebouw werd in maart 1953 verricht door de gereformeerde predikant ds. W. Schouten, voorzitter van het schoolbestuur. Hij maakte de nieuwe naam bekend: ‘Eland van Zoeterwoudeschool’, zoals een krant abusievelijk noteerde. Pieter Jacob Elout van Soeterwoude had in de negentiende eeuw als antirevolutionair politicus een volkspetitionnement georganiseerd voor het christelijk onderwijs.

Het krantenverslag vervolgde: ‘Burgemeester O. Norbruis droeg de school over aan de Schoolvereniging. Hij verheugde er zich over iets nieuws, wat de inrichting betreft, te mogen overdragen.’ Daarna kwamen sprekers aan het woord die ‘het ontwerp van de heer W.C. van Hoorn ten zeerste prezen’. De bouw van de school was namelijk de verantwoordelijkheid van de toenmalige gemeente Zuilen en het ontwerp was van gemeentearchitect Wim van Hoorn (1911-1988). Hij kwam met een gebouw dat landelijk de aandacht trok: een halschool.

Geboren en getogen aan de Amsterdamsestraatweg, was Wim van Hoorn in 1931 begonnen als tekenaar bij Gemeentewerken. Samen met toenmalig directeur Arie van Vliet realiseerde hij nieuwbouwprojecten die ‘bouwburgemeester’ Obbe Norbruis aanzwengelde. In 1945 werd Wim van Hoorn zelf de gemeentearchitect, en dat zonder opleiding. Hij bedacht iets nieuws om de woningnood te verminderen: duplexwoningen. Dat waren twee kleine woningen boven elkaar die later samengevoegd konden worden. Veel andere gemeenten namen dit concept over. Daarnaast bouwde hij galerijflats in Zuilen.

‘Gele Scholen’

Van Hoorn ontwierp ook een nieuw soort lagere school: de halschool. De lokalen lagen daarin niet aan lange gangen, maar rondom een hal. Die hal werd multifunctioneel gebruikt als aula, toneelzaal en gymlokaal. De vierkantemeternorm voor scholenbouw was destijds namelijk te krap om daarvoor aparte ruimtes te realiseren. Ook dit ontwerp werd veel nagevolgd, alleen al in Zuilen en Utrecht acht keer. Zo verrees vlakbij aan de Max Euwestraat de openbare Prinses Marijkeschool met hetzelfde ontwerp. Ze werden samen de Gele Scholen genoemd.

Het schoolgebouw was opgetrokken uit gele baksteen en had overstekende daken. Door de rangschikking rond een hal, met lokalen over twee verdiepingen, was de plattegrond speels. Foto’s laten zien dat er in de wand van de hal een toneelpodium met gordijnen was. Gymtoestellen werden bij voorstellingen aan de kant geschoven. Er waren ‘s avonds ook vaak lezingen van protestants-christelijke organisaties uit de wijk.

De halschool paste bij onderwijskundige ideeën over gemeenschapszin in die tijd. In het vakblad Bouw schreef de Utrechtse architect Job Leicher in 1953 over de scholen van Van Hoorn: ‘Er blijkt een lofwaardig pogen uit om de omstandigheden te scheppen die vernieuwing van het onderwijs mogelijk maken. Het groeperen van de klassen om de centrale hal biedt niet alleen de mogelijkheid voor het gebruik als gymnastieklokaal, doch het leven van de school als gemeenschap kan daarin tot ontwikkeling komen.’

Een bijzondere detail was de balustrade van de omloop rond de hal op de verdieping. Daarin verwerkte Wim van Hoorn sierlijk smeedwerk met muzieknoten, vlinders, paddenstoelen en geometrische vormen, maar ook een kindertekening van twee poppetjes door zijn zoontje Henk. Het Museum van Zuilen bezit tegenwoordig een gedeelte met de gesmede kindertekening.

Vergetelheid en sloop

Na de annexatie van Zuilen door Utrecht in 1954 werd Wim van Hoorn chef afdeling Onderhoud bij de gemeente Utrecht. Hij ontwierp uitbreidingen van scholen en zwembaden, maar nauwelijks meer nieuwbouw. Bij zijn 25-jarig jubileum in 1956 (hij ontving ‘drie fraaie boekwerken en duizend sigaren’) werd gememoreerd dat hij 2000 woningen, 9 scholen en 2 monumenten had ontworpen (Vliegermonument en Bevrijdingsmonument). De gele halscholen werden als hoogtepunten genoemd.

Van de ontwerpen van Wim van Hoorn in Zuilen zijn er tegenwoordig maar weinig over. Men vond de snelle bouw van kort na de oorlog enkele decennia later al verouderd. Op basis van het Wijkontwikkelingsplan Zuilen (1995-2020) is er veel gesloopt en vervangen.

Bij Schaakwijk moesten de Prinses Marijkeschool en Ewout van Soeterwoudeschool wijken voor het winkelcentrum Rokade. ‘Buurt betreurt sloop Gele School Zwanenvechtlaan’, schreef het Utrechts Nieuwsblad in 1999. Twee jaar later was het nieuwe winkelcentrum een feit. Een andere halschool werd gered.

(Met dank aan het Museum van Zuilen.)