De strijd om Amelisweerd rond de aanleg van de A27 is een beruchte episode uit de Utrechtse geschiedenis, die zich overigens dreigt te herhalen. Omstreeks 1980 klommen activisten letterlijk en figuurlijk in de hoogste boom om het bos te behouden, maar dat mocht niet baten. Minder bekend is dat er voor de snelweg ook historische gebouwen zijn gesloopt die tot het landgoed behoorden: de portierswoning (boswachterswoning), een boerderij en een bijzondere villa uit 1900.

Jonkheer Jean Louis Paul Bosch van Drakestein (1865-1929) groeide op in landhuis Nieuw-Amelisweerd. Op zijn 34e trouwde hij met jonkvrouw Lucile Adèle Cornélie Serraris (1873-1952). Als oudste zoon zou hij het landhuis erven, maar voorlopig woonde zijn vader daar (zijn moeder was jong overleden). Daarom liet Jean een villa bouwen tegenover de oprijlaan van Nieuw-Amelisweerd, in de hoek van de Koningsweg en Mereveldseweg (die toen anders liep).

Het huwelijk was op 14 februari 1900, een week daarvoor werd de bouw aanbesteed voor bijna 20.000 gulden. Het echtpaar moest dus nog even geduld hebben. ‘Het plan werd voor Jhr. Bosch van Drakestein gemaakt door mijn zoon J.C. Wentink’, schreef architect Egbert Wentink uit Schalkwijk in het Bouwkundig Weekblad. Zijn zoon Johan Cornelis Wentink (1879-1960) was nog maar 21 en de villa was zijn eerste ontwerp, al zal zijn vader hebben meegekeken. Johan Cornelis werkte bij hem op het bureau totdat hij zich in 1906 in Utrecht vestigde. Hij deed veel kerkrestauraties en ontwierp later buitenplaats Broekhuizen, villa’s en een kliniek in Doorn. Zijn broer Egbert Wentink junior zou in Utrecht de Grafische School en de Sint-Gertrudiskathedraal bouwen. Vader en zoons ontwierpen ook het raadhuis van Bunnik.

Tekst loopt door onder de foto

Chaletstijl met jugendstil

Wentink noteerde over de villa voor Bosch van Drakestein: ‘Het gebouw werd opgetrokken van Utrechtsche steen, boerengrauw, met gebruikmaking van geglazuurde steen voor banden, van Morleysteen voor blokken en waterdorpels en Escauzijnsche hardsteen voor voetmuurbanden en blokken. Voor dakbedekking werden gebruikt roode kruispannen en voor de uitbouwen en den overdekten ingang roode leipannetjes.’ De bouwtrant was een mengeling van chaletstijl, Engelse landhuisstijl en jugendstil. Rond de ingang zaten zwierige elementen, zoals een tegeltableau met de naam van de villa: Groenewoude, oude naam voor Amelisweerd. Het tableau met krulletters kwam van tegelfabriek “Holland” op Rotsoord. Die zullen ook tegels in de wc hebben geleverd.

De villa met veranda en serre had op de begane grond een vestibule, salon, eetkamer, studeerkamer, knechtskamer en keuken. Dat laatste was modern: traditionele landhuizen hadden dienstruimtes in een souterrain. Er was wel een gedeeltelijke kelder voor wijn, provisie en brandstoffen. Boven waren drie slaapkamers, een badkamer, kleedkamer en garderobe. ‘Op den zolder zijn een logeer- en een dienstbodenkamer afgeschoten.’

Het echtpaar kreeg acht kinderen. Een van hen was Yvonne Bosch van Drakestein (1903-1994), die later in Engeland een bekende katholieke jeugdleidster zou worden. De familie was conservatief katholiek. Dat bleek uit personeelsadvertenties, zoals ‘gezocht een flinke R.K. TWEEDE MEID, goed kunnende naaien en mazen’, maar ook uit ingezonden stukken van Bosch van Drakestein waarin hij klaagde over ‘de duivel op het podium’ en geschonden zondagsheiliging. Overigens was hij een fervent amateurschilder, van wie schetsboeken bewaard zijn in het Rijksmuseum.

Tekst loopt door onder de foto

Vacantiehuis en Engelandvaarder

In 1914 erfde Jean Bosch van Drakestein landhuis Nieuw-Ameliswerd, maar bleef nog in Groenewoude wonen. In 1929 overleed hij zelf. Zijn weduwe stelde de villa vanaf 1935 ‘s zomers beschikbaar als ‘R.K. Vacantiehuis’ voor jongeren en jeugdleiders. Het eerste jaar waren er 223 gasten en 1038 overnachtingen. Later stond in een blad: ‘Van 25-28 Juli zal er een driedaagsch leidsterszomerkamp zijn in ons Vacantiehuis Groenewoude te Bunnik. Het woord “kamp” beteekent natuurlijk geen tentenkamp! Bunnik heeft thans “echte” bedden, afgeschoten met hagelwitte gordijnen! We zullen alles, wind en weder dienende, zooveel mogelijk buiten in Gods vrije natuur in de heerlijke bosschen rond Groenewoude doen plaatsvinden.’

Na Luciles dood in 1952 kreeg Groenewoude nog nieuwe adellijke bewoners. Jonkheer Alphons Marie Willem Paul Michiels van Kessenich (1924-2010) was opgegroeid in landhuis Oud-Amelisweerd — vlakbij dus. Deze ‘Engelandvaarder‘ trouwde in 1951 met Elisabeth Maria Jacoba barones de Weichs de Wenne (1926-2010), een grootse bruiloft die aandacht trok. Ze woonden enkele jaren in Groenewoude, maar vertrokken wegens werk naar Duitsland. Zoon Floris werd later bekend als ‘de roze jonker‘ (tot verdriet van pa).

Sinds de grenswijzigingen van 1954 stond Groenewoude in de gemeente Utrecht. In de jaren zestig, een tijd van democratisering en woningnood, woonden er drie jonge gezinnen in de villa. Het waren academici, onder wie een arts en een jurist. De familie Bosch van Drakestein verkocht Nieuw-Amelisweerd in 1964 aan de gemeente Utrecht, die eerder al Oud-Amelisweerd had verworven.

Het volgende decennium werd Groenewoude een pion in de strijd om Amelisweerd. De Utrechtse gemeenteraad ging in 1977 nipt akkoord met een verdiept tracé voor Rijksweg 27. Wachtend op goedkeuring door Gedeputeerde Staten werd Groenewoude in september 1978 al gesloopt. Bezwaar daartegen van actievoerders werd niet-ontvankelijk verklaard. Voor de Vrienden van Amelisweerd paste de afbraak in de domino-theorie: ‘bij stukjes en beetjes naar het door Rijkswaterstaat voorgestane tracé toewerken voordat er een definitieve uitspraak is’. Zo werd de snelweg een voldongen feit.

Het tegeltableau met de naam Groenewoude bleef bewaard. In 2009 heeft kunstenaar Carin van Dongen het op Rotsoord geplaatst ter herinnering aan de tegelfabriek.