Het Maliebaanstation bestaat 150 jaar en dat viert het Spoorwegmuseum met een tentoonstelling in het oude stationsgebouw. De Oosterspoorweg werd in 1874 aangelegd door de tuinen achter de Maliebaan en de hoveniersgronden van Abstede. Daar hoefden destijds geen huizen te wijken. Wel moest er een toegangsweg komen van de Maliebrug naar het stationsgebouw: de Johan van Oldenbarneveltlaan. Daarvoor werd Huize Vredeoord van de adelijke weduwe Pauline Madelaine Ram-Duim onteigend en afgebroken.

Jonkheer Isaac Arend Albert Ram (1792-1860), telg van een aanzienlijke Utrechtse familie, was in 1816 ‘secretaris der stad Utrecht’ (gemeentesecretaris) geworden. Hij trouwde pas in 1839, met de twintig jaar jongere Pauline Madelaine Ram-Duim (1813-1900), geboren in Zutphen. Ze vestigden zich op de zuidpunt van de Maliebaan. In 1851 kocht Ram er voor 4.270 gulden een naastgelegen perceel bij: ‘Eene Warmoeziers-Hofstede en een Pleiziertuin te Utrecht onder Abstede’. Op die tuindersgrond tegenover de Maliebrug liet het kinderloze echtpaar een nieuw huis bouwen dat de naam Vredeoord kreeg.

De gepleisterde villa had, afgaande op de enige bekende foto, één hoofdverdieping en een zolder en souterrain. Daar boven en beneden woonden en werkten de huisknecht en de dienstbodes. De villa had aan de voorzijde een grote erker met openslaande deuren en een balustrade, met vrij zicht op de singel en het Lepelenburg. Linksachter werd later een langwerpige aanbouw toegevoegd. Achter het huis was een enorme tuin met ovale vijver, waaruit we wel kunnen opmaken dat die romantisch was aangelegd in de Engelse landschapsstijl.

Douairière

Een krant schreef in 1860: ‘Utrecht, 21 mei. Gisteren avond is alhier plotseling overleden de heer Jhr. Mr. Isaac Arend Albert Ram, oud-secretaris der stad Utrecht. De overledene had den ouderdom van 66 jaren bereikt en was algemeen geacht en bemind.’ Zijn echtgenote liet een advertentie plaatsen waaruit we de naam van de villa weten: ‘Heden overleed op den Huize Vredeoord, de WelEdel Geboren Heer I.A.A. Ram, oud Secretaris der stad Utrecht, geliefde echtgenoot van P.M. Duim, Douairière Ram.’ Een douairière is de weduwe van een adellijk heer.

Na Rams overlijden fungeerden twee van diens broers en een zus als beheerders ‘ten behoeve van voornoemde vrouwe Pauline Madelaine Duim met vruchtgebruik belaste nalatenschap’. Pauline Madelaine zou nog meer dan tien jaar in Huize Vredeoord blijven wonen. Echt alleen was ze niet, want ze had een goede band met het huispersoneel. Dat blijkt uit een advertentie die ze liet plaatsen in het Utrechtsch provinciaal en stedelijk dagblad: ‘Heden overleed ten huize van Mevrouw Ram, geb. Duim, Maria Welmers, die mij gedurende 18 jaren trouw, eerlijk en liefderijk gediend heeft. 24 October 1868. Mevrouw Ram, geb. Duim.’ Zo’n rouwadvertentie voor een dienstbode was niet gebruikelijk!

Tekst loopt door onder de afbeelding

Sloop voor station

Een plan voor de bouw van het stedelijk ziekenhuis op de grond van de familie Ram aan de Maliesingel ging in 1866 niet door. Ruim vijf jaar later zou de villa echter moeten wijken voor de Oosterspoorweg. Daar leek het bij de eerste plannen in 1870 nog niet op. De Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM) wilde de spoorlijn over de oostelijke singel en het Zocherplantsoen leggen, met een station op het Hieronymusplein naast het Lepelenburg. Als dat was doorgegaan, was wel het uitzicht van de douairière bedorven geweest, maar haar huis blijven staan.

Stadsbewoners protesteerden echter tegen het geplande tracé met petities, bezwaarschriften en ingezonden stukken. Ook de gemeenteraad was tegen. Het wandelgroen zou verloren gaan en de vaarroute worden geblokkeerd. Buys Ballot van het KNMI op bolwerk Zonnenburg was bang voor verstoring van zijn meetapparatuur. De gevangenisdirecteur van Wolvenplein vreesde meer ontsnappingen door langsrijdende treinen. Onderhandelingen tussen de HIJSM en de gemeente leidden tot een gewijzigd tracé, oostelijk van de Maliebaan. Het station kwam verder van de binnenstad te liggen, met de Maliebrug vanaf het Lepelenburg als toegang.

Tekst loopt door onder de afbeelding

De grond van de familie Ram werd deels onteigend, waarvoor ze 104.000 gulden ontvingen. Een flink bedrag, gezien de bouwkosten van het station: 204.000 gulden. Het station kwam in de ‘achtertuin’, de toegangsweg dwars door Huize Vredeoord. Kort voor de sloop van het huis verhuisde Pauline Madelaine in november 1872 met twee dienstbodes en een huisknecht naar het nabijgelegen huis Maliebaan 27. Daar trok enkele jaren later haar neef Willem de Famars Testas bij haar in, die een succesvol kunstenaar was. Hij schilderde in 1877 een gezicht op de achtertuin met zijn tante in de serre. Op de overgebleven grond van de familie Ram langs de Maliesingel zouden pas rond 1895 de huizen van de Hugo de Grootstraat en Johan de Wittstraat worden gebouwd.

Op zondag 19 mei geeft Arjan den Boer een lezing in het Spoorwegmuseum over werken en wonen rond het Maliebaanstation.