Behalve Lammerts van Bueren aan de Neude – de zakkenhandel, zeilmakerij en later sportwinkel — kende Utrecht meer zaken met die bijzondere naam. Familieleden hadden een steendrukkerij en een schildersbedrijf, terwijl een neef instrumentenmaker en opticien werd. Diens zoon voegde foto- en filmapparatuur aan het aanbod toe. De winkels die daaruit voortkwamen, eindigden als Dixons-filialen.

Hermanus Gijsbertus Lammerts van Bueren (1848-1929) was zoon van een kleermaker aan het Hoogt. Hij begon in 1875 als instrumentmaker aan de Zadelstraat 33. Behalve barometers, thermometers en verrekijkers maakte hij ‘leesglazen’ en brillen, ‘ook volgens voorschrift van Oogartsen’. De bril was destijds nog ‘een betrekkelijk weinig bekend artikel’ en Hermanus had hiervoor een ‘buitenlandsche opleiding’ moeten volgen. Hij kende de befaamde Utrechtse oogdokter Franciscus Cornelis Donders, die ontdekt had hoe je met oogmetingen brillen op sterke kon maken, en diens opvolger Herman Snellen. Aanvankelijk maakte Lammerts van Bueren ook nog messen en scharen.

Hermanus’ zoon Herman Gijsbertus Lammerts van Bueren (1889-1965) nam rond 1920 de zaak over. Senior bleef tot zijn dood boven de winkel wonen en zal zich er nog weleens mee hebben bemoeid. Zijn zoon noemde zich opticien in plaats van instrumentenmaker en adverteerde met slogans als: ‘Kan Uw oog niet tegen turen? Eén advies: Lammerts van Bueren!’ Nieuw was verder dat hij ook foto-apparatuur ging verkopen. Want: ‘Ook het oog van Uw toestel vraagt het beste.’

Tekst loopt door onder de afbeelding

Filiaal en jubileum

In 1930 begon Lammerts van Bueren een filiaal aan de Nachtegaalstraat 14. Volgens een krant deed het interieur van de nieuwe winkel voornaam aan. ‘Langs de wanden zijn donker gebeitste teakhouten kasten aangebracht, die voorzien van glazen deuren een keur van instrumenten, zooals fotografie-ingrediënten, staalwaren, baro- en thermometers, projectie-apparaten, microscopen, loupen en leesglazen bevatten.’

Het winkelpand in de Zadelstraat kreeg in 1933 een gevelsteen met de 17e-eeuwse huisnaam ‘In ‘t Cruis van Malta’. Deze historiserende steen kwam van pas toen Lammerts van Bueren in 1935 het 60-jarig jubileum vierde. Zowel buiten als binnen werd de zaak tijdelijk in ‘oude’ staat teruggebracht. Ontwerper André Vlaanderen maakte decoratieve vlaggen voor de winkel aan de Nachtegaalstraat. Boven was daar een tentoonstelling ingericht over de ontwikkeling van brillen en fototoestelen. De opticien adverteerde daarna regelmatig met ‘Opticus Lammerts van Bueren… geboren uit een geslacht van “brillen-slijpers”, is Utrechts moderne opticien. Een naam, die sedert 1875 een betrouwbaren klank heeft!’

Herman Lammerts van Bueren hield vooruitstrevende demonstraties van geluidsfilm, smalfilm en kleurendia’s. Bij gelegenheden organiseerde hij filmprojecties, zoals voor gemobiliseerde militairen in 1939. Daarna volgde een magere periode. ‘De heer H.G. Lammerts van Bueren heeft in de jaren 40-45 met veel moeiten te kampen gehad en lange tijd moesten verschillende medewerkers onderduiken. Zelfs is de zaak enige tijd gesloten geweest. Na de oorlog ging het echter met de zaak in stijgende lijn.’ Zo blikte het Utrechtsch Nieuwsblad terug in 1950, toen het bedrijf 75 jaar bestond. Kort daarvoor was de volgende generatie toegetreden als vennoot: (klein)zoon Herman Gijsbertus Lammerts van Bueren (1923-2020).

Tekst loopt door onder de afbeelding

Overnames

In 1953 kocht Lammerts van Bueren de fotozaak De Bussy & Voorduin op Oudkerkhof 34, die daar al sinds 1919 zat. De winkel bleef echter z’n oude naam dragen. De nieuwe eigenaar liet eronder een kelder bouwen met een projectieruimte en geluidscabine. Aan de Zadelstraat presenteerde men zich na een verbouwing als eigentijdse opticien: ‘Modern zegt bij Lammerts van Bueren, dat de klant hier geen “witte jassen” ontmoet, maar mensen die begrijpen wat de dame, de heer, het meisje, de jongen graag willen als ze komen voor een montuur.’

In 1964 werd de firma Lammerts van Bueren een NV met de jonge Herman Gijsbertus als directeur en zijn vader als commissaris, die echter in 1965 zou overlijden. Het was een periode van schaalvergroting. Eind 1963 had Lammerts van Bueren een filiaal geopend in het nieuwe grootwinkelcentrum Kanaleneiland. Enkele jaren later volgden winkelcentrum Overvecht en de Slotlaan in Zeist. In 1966 vernieuwde de fotowinkel op het Oudkerkhof ingrijpend: ‘Voor de klant-met-haast een extra attraktie: de eerste zelfbedieningsafdeling voor foto en film in Nederland!’ Lammerts van Bueren nam ook Foto Lauwers aan de Catharijnesingel over en de occasionwinkel Foto Beer van Oudkerkhof 20. In 1968 kocht het bedrijf in Amsterdam de vier filialen van Manheim Optiek, inclusief een fotowinkeltje in het Hilton Hotel.

Het expansieve bedrijf werd uiteindelijk zelf overgenomen. De Rotterdamse optiek- en fotozaak Rinck nam in 1971 alle aandelen en activiteiten van Lammerts van Bueren over. Eén jaar later al zou Rinck worden opgekocht door de Engelse elektronicaketen Dixons. De rol van de familie Lammerts van Bueren was na bijna 100 jaar uitgespeeld. De ‘oerzaak’ aan de Zadelstraat ging dicht, de andere winkels werden Dixons-filialen met die in Overvecht als ‘superstore’. Een nieuwe Dixons aan het Vredenburg betekende in 1976 het einde voor de winkels aan Oudkerkhof en Nachtegaalstraat. Dixons in Overvecht zou als enige Lammerts van Bueren-restant de eeuwwisseling halen.