De getekende stad: De Nachtegaalstraat en park Tivoli | De Utrechtse Internet Courant De getekende stad: De Nachtegaalstraat en park Tivoli | De Utrechtse Internet Courant

De getekende stad: De Nachtegaalstraat en park Tivoli

De getekende stad: De Nachtegaalstraat en park Tivoli
De Nachtegaalstraat rond 1910, door Arend van de Pol
Op dit moment is De getekende stad te zien in Het Utrechts Archief. DUIC bespreekt een aantal tekeningen uit deze tentoonstelling. Deze week: De Nachtegaalstraat en park Tivoli.

Op dit moment is De getekende stad te zien in Het Utrechts Archief. DUIC bespreekt een aantal tekeningen uit deze tentoonstelling. Deze week: De Nachtegaalstraat en park Tivoli.

Rond 1910 tekende Arend van de Pol de Nachtegaalstraat, in de richting van de plek waar nu de Stadsschouwburg staat. In vergelijking met het straatbeeld zoals we dat nu kennen vallen verschillende zaken op: er rijdt een tram door de straat, de panden zijn anders en op de achtergrond is een park te zien. De tekening geeft een kleurrijk beeld van de straat, die op foto’s uit deze tijd alleen in zwart-wit bekend is.

Nachtegaalstraat

De Nachtegaalstraat is een oude Utrechtse straat. In de 17e eeuw is de voorloper van de straat al terug te vinden als landweggetje van de Wittevrouwenpoort richting de Maliebaan, waarlangs herberg ‘de Nachtegaaltjens’ te vinden was. In de loop van de 19e eeuw werden er steeds meer huizen gebouwd tussen de moestuinen en boomgaarden aan deze ‘Nachtegaalsteeg’. De paardentram die op de tekening te zien is reed sinds 1889 tussen het Rhijnspoorstation (het huidige Utrecht CS) en het Maliebaanstation, via de Zadelstraat, het Domplein, de Nobelstraat en de Nachtegaalstraat.

Park Tivoli

Het park op de achtergrond van de tekening werd in 1828 geopend voor allerlei activiteiten, zoals tuinconcerten. Het was vernoemd naar een ontspanningsoord uit de oudheid vlakbij Rome en bestond uit een uitgestrekte tuin met houten concertzalen en een vijver. In 1855 werd park Tivoli een besloten sociëteit, maar op de dagen dat het park openbaar toegankelijk was, kwamen de Utrechters massaal langs.

Sociëteit Tivoli vanaf de kruising van de Wittevrouwensingel met de Nachtegaalstraat, rond 1920, Arend van de Pol

Een tijdgenoot in de krant: “dan vindt men er het ruime en smaakvol aangelegde buitenterrein, gelijk niet minder de omliggende lokalen en priëlen, wemelende van wandelaars, en met neerzittenden digt bezet. Alle standen der fatsoenlijke bevolking mengen zich hier bont ondereen”. In 1896 werd de eerste Utrechtse filmvertoning in het park Utrecht gegeven en later werden er ook verschillende jaarbeurzen gehouden. De houten concertzaaltjes in het park werden in 1871 vervangen door een groot concertgebouw aan de Kruisstraat.

Verbreding Nachtegaalstraat

Door de toenemende verkeersdrukte in het begin van de 20e eeuw werd de Nachtegaalstraat te smal en werd besloten de straat te verbreden. Tussen 1905 en 1913 onteigende en sloopte de gemeente Utrecht vrijwel alle bebouwing aan de noordelijke straatwand en werd de straat ongeveer 10 meter breder. In deze tijd sneuvelde ook het kroegje Het Nachtegaaltje, dat nog herinnerde aan de 17e eeuwse herberg.

Verhuizing Tivoli

Door de verbreding van de Nachtegaalstraat werd de ligging van het sociëteitsgebouw op de hoek van de Wittevrouwensingel minder gunstig. Ook gingen de inkomsten achteruit door de slechte economische situatie. Om het concertgebouw te kunnen redden, moest het park in 1929 verkocht worden.

Tot verdriet van velen, zo blijkt uit deze reactie in het Utrechtsch Provinciaal en Stedelijk dagblad: ”Zie, zoo – ook die attractie van Utrecht hebben wij netjes opgerold! Zaterdagavond is het sociëteitsgebouw dicht gegaan. En gisteravond hebben wij den Tivolituin gesloten. Een dergelijk bezit is in Utrecht niet meer te handhaven. Een andere stad zou ons zoo’n parktuin, midden in het centrum gelegen en toch zoo heerlijk rustig omsloten, benijden. In Utrecht wordt zulk een terrein volgebouwd met huizen en winkels….Tivolituin: adieu! Adieu, gij, oude boomen. Gij hebt uw dienst gedaan. En wordt niet meer begeerd. Adieu, gezellig oord”.

Het concertgebouw Tivoli aan de Kruisstraat, naast de Rijks-HBS, sloot de deuren in de jaren ’50, waarna een lange weg van tijdelijke locaties en maatschappelijke en politieke discussie begon. Tegenwoordig is de concertzaal onder de naam TivoliVredenburg te vinden op het Vredenburg.

De originele tekeningen van Arend van de Pol die in dit artikel zijn afgebeeld zijn nog tot en met 14 mei te zien in de tentoonstelling De getekende stad in Het Utrechts Archief.

Foto van de Nachtegaalstraat tijdens de verbreding, met rechts de nieuwe huizen

geen Reacties

Reageren

Er zijn nog geen reacties geplaatst.

Plaats een reactie

Lees voor u reageert onze algemene voorwaarden. Alle reacties worden vooraf gemodereerd. Uw IP adres is geregistreerd (wordt niet gepubliceerd).