Reuters, Lonely Planet, The New York Times en The Guardian, in augustus schreven ze allemaal over de opening van een fietsenstalling in Utrecht. Het wordt namelijk grootste ter wereld. Jarenlang werd er over de megastalling onder het toekomstige stationsplein gesproken en nu keken de eerste forenzen, journalisten en nieuwsgierigen dan echt hun ogen uit. Ook de hoofdarchitect zelf, Joost Ector: “Ik ben er apetrots op, als ik eerlijk ben.”

Joost Ector, architect-partner van Ector Hoogstad Architecten, werkte jarenlang met een team en veel verschillende partijen aan het enorme project in het stationsgebied in Utrecht. Waar Utrecht eigenlijk geen stationsplein had is er nu, tussen al het geweld van de verbouwingen, eentje gebouwd. Met eronder een enorme parkeergarage voor fietsers. Op het moment van de opening op 7 augustus was de fietsenstalling, op een stalling Tokio na, de grootste ter wereld – dat Nederlandse record wordt begin volgend jaar een tijdje overgenomen door Den Haag, maar eind volgend jaar pakt Utrecht het officiële wereldrecord fietsparkeerplekken in een stalling.

“De dag van de opening was bijzonder”, zegt Ector. “Het is een bekroning op het werk, ook al was het maar de eerste fase.” Bij een kantoorgebouw weet Ector wel wat te verwachten, maar de uitkomst van dit project was ‘spannend’. Ook hij was benieuwd hoe het er nu precies uit zou komen te zien. Hij legt uit: “Het gaat om de totaalbeleving: hoe kom je er, hoe bewegen de mensen zich, hoe goed werkt het, hoe klinkt het? Dat is een complexe ervaring. Hoe je een onalledaagse omgeving precies ervaart is tot op zeker hoogte altijd afwachten. Om dit uiteindelijk in werkelijkheid te zien, was heel bijzonder.” Hij beschrijft de stalling als een ‘gek’ project. “Dit vind je nergens anders.”

De opening was een mijlpaal, volgens Ector. “Voor ons allemaal. De stalling is verbonden met zoveel andere projecten en partijen wat zorgde voor een lange voorbereidingstijd. Maar ik ben erg tevreden over het resultaat.” Het eerste gedeelte van de stalling ging op 7 augustus open, met plek voor zesduizend fietsen. Tot en met oktober kwam er ruimte voor 1.500 fietsen bij. Eind 2018 is het tweede deel van de stalling ook af en kunnen in totaal 12.500 mensen er hun rijwiel kwijt.

Complimenten

Het project moest gerealiseerd worden in een gebied dat decennialang niet goed bekend stond. Het was donker, smerig en sociaal onveilig. Een idee voor een ondergrondse parkeergarage op die plek leek risico’s met zich mee te brengen. Ector: “Parkeergarage is een woord dat vervelende associaties oproept. Als het zo zou aanvoelen, zou het eigenlijk al mislukt zijn. Het moest een prettige verblijfsplek worden. Dat is volgens mij gelukt.”

De architect heeft geprobeerd het ‘compact’ te houden. De drielaagse stallingsgarage voor fietsen heeft lange lijnen, waardoor bezoekers ver kunnen kijken. Ook is er straks zoveel mogelijk daglicht en zicht op het spoor. Door een doorgaand en ruim opgezet ondergronds fietspad blijft het stationsplein bovendien fietsvrij. Gebruikers moeten zo veel mogelijk fietsend naar hun parkeerplaats kunnen komen om de doorlooptijden in de stalling beperkt te houden. Vanuit de stalling zijn via trappenhuizen en tunnels connecties met het plein, de Stationshal en de sporen. “Het zijn soms ook kleine dingen die zo’n project tot een belevenis maken, waardoor mensen denken: ‘dat hebben ze in Utrecht netjes voor elkaar’.”

De stalling moest een architectonisch kunstwerkje worden. Dat was het volgens de jury van de Betonprijs in ieder geval al. De fietsenstalling – dus nog niet eens volledig afgerond – kreeg dit jaar de prijs in de categorie utiliteitsbouw. “Dat is waardering en erkenning. Ik had het niet verwacht, omdat een gebouw eigenlijk helemaal af moet zijn”, zegt Ector, duidelijk trots. Ook van andere architecten krijgt hij complimenten. “Collega’s zeggen dat we erin geslaagd zijn om meer te maken dan simpelweg een parkeergarage. Er komen ook veel buitenlanders kijken naar de fietsenstalling. Ik leidde een groep Chinezen rond, die van de ene in de andere verbazing viel. Chinezen vinden het sowieso bijzonder dat de fiets zo’n belangrijke rol speelt in Nederland.”

Een reuzedak

Tijdens de bouw heeft Ector niet veel aan de plannen hoeven veranderen. “Wel af en toe in de beginfase, door veranderende eisen en voortschrijdend inzicht. Zo begonnen we ooit met de voorwaarde dat brandweer en ambulance door de garage moesten kunnen rijden. Maar dat kun je je nu niet meer voorstellen.” Het ontwerp hield rekening met allerlei invloeden van andere projecten in de omgeving, maar is ook juist voorwaardenscheppend geweest voor de bouw van andere gedeeltes van het gebied. Zo hebben Ector en consorten een stem gehad in de ontwerpselectie voor het naastgelegen Noord- en Zuidgebouw.

De stalling heeft aan aandacht geen gebrek. De volgende fase van Ector’s project, het stationsplein, komt aan het begin van volgend jaar tevoorschijn. “Al net zoiets geks als de megastalling”, zegt Ector. Over enkele maanden lopen er dagelijks duizenden mensen over het semi-overdekte plein dat een reuzedak heeft van zo’n 24 meter hoog. Het dak, nu nog slecht zichtbaar door talloze steigers, steunt op zeven pilaren en heeft gaten met een diameter van zeven meter die worden opgevuld met grote luchtkussens van kunststof. “Ik had natuurlijk ook nog nooit eerder een opdracht gehad voor zo’n enorm dak. Als het goed gelukt is wordt deze plek straks een aantrekkelijk herkenningspunt of misschien wel een beeldmerk voor Utrecht. Daar ben ik heel benieuwd naar. Het wordt dus wéér een spannend moment.”

Net als voor de rest van het Utrechtse stationsgebied geldt voor het plein: pas als het helemaal af is, wordt echt duidelijk hoe je het zult ervaren. “Ik ben er absoluut van overtuigd dat het prachtig wordt. Ik heb respect voor de Utrechters die jaren met alle overlast zitten – maar over een paar jaar zullen ze de stad met een volstrekt andere blik en vol trots kunnen bekijken.”